Tag Archives: fake news

భారతదేశంలో ఇప్పుడు కొత్త రైలు ట్రాక్ యంత్రాలు ఉపయోగించబడుతున్నాయని వైరల్ వీడియో పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

వాదన/Claim:రైల్వే ట్రాక్ లేయింగ్ మెషీన్ వీడియోని పోస్ట్ చేస్తూ గత అరవై ఏళ్లతో పోల్చితే ఇప్పుడు భారతదేశ సాంకేతికత చాలా మెరుగ్గా ఉందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పు.
భారతదేశం అధునాతన సాంకేతికతతో కొత్త రైల్వేలను ఎలా నిర్మిస్తుందో చూపించే వైరల్ వీడియో మలేషియాలో ‘చైనా కమ్యూనికేషన్స్ కన్స్ట్రక్షన్’ వాళ్ళు రైల్వే లైన్‌ను నిర్మిస్తున్న వీడియో.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీల వివరాలు

ట్యాంపింగ్ మెషిన్ కదులుతూ రైల్వే స్లీపర్‌లను నేలపై ఉంచుతున్న వీడియో ఒకటి ఈ విధమైన వాదన/ దావాతో సోషల్ మీడియాలో షేర్ చేయబడుతోంది,, “ये हैं आज के भारत की टेक्नोलॉजी। जिसे विगत 60 वर्षों में सरकार लांच नहीं कर सकी क्योंकि भारत की जनता के टैक्स का पैसा स्विस बैंक में जमा किया जा रहा था। जय श्रीराम”  [తెలుగు అనువాదం ఇలా ఉంది: ఇది ఇప్పటి భారతదేశ సాంకేతిక నైపుణ్యం. ఇది గత 60 సంవత్సరాలుగా ప్రభుత్వం చేత ప్రారంభించబడలేదు ఎందుకంటే ఆ సమయంలో పన్ను చెల్లింపుదారుల డబ్బు మొత్తం మళ్లించి స్విస్ బ్యాంకుల్లో డిపాజిట్ చేయబడింది]

ఇది Twitter (X)లో ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడుతోంది. ‘చైనా కమ్యూనికేషన్స్ కన్‌స్ట్రక్షన్’యొక్క యంత్రాలు రైలు మార్గాన్ని వేస్తున్న దృశ్యాలు వీడియో లో చూడవచ్చు.

 

FACT CHECK

ఇలాంటి యంత్రాలు గురించి ఎవరు కూడా కవర్ చేయనందున Digiteye India  బృందం వారు దీని వాస్తవ పరిశీలనకు పూనుకుంది.
వీడియోలోని కీఫ్రేమ్‌లను ఉపయోగించి, బృందం Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ లో పరిశీలన చేయగా, మలేషియాకు సంబంధించిన వీడియో గత సంవత్సరం డిసెంబర్ 12, 2023న పోస్ట్ చేసిన కథనానికి దారితీశాయి.

మలేషియాలోని క్వాంటన్ నగరంలో జరుగుతున్న ఈస్ట్ కోస్ట్ రైల్ లింక్ రోడ్డు పనుల గురించి ‘న్యూస్.సీఎన్’ వెబ్‌సైట్‌లో ప్రచురించారు. దీనిని ‘చైనా కమ్యూనికేషన్స్ కన్‌స్ట్రక్షన్ కంపెనీ’ నిర్మిస్తోంది.గూగుల్ న్యూస్‌లో క్షుణ్ణంగా పరిశీలించగా అసలు వీడియో చైనా ప్రెస్ తన ఫేస్‌బుక్ పేజీలో అప్‌లోడ్ చేసిందని తేలింది.క్వాంటన్‌లోని రైల్వే లైన్ ను చైనా-మలేషియా జాయింట్ ప్రాజెక్ట్‌లో భాగమని వివరాలు తెలియజేస్తున్నాయి. కావున ఈ వాదన తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

జో బిడెన్, రిషి సునక్, జస్టిన్ ట్రూడో రామమందిర కార్యక్రమానికి హాజరయ్యారని ఒక వీడియో ద్వార దావా చేయబడింది; వాస్తవ పరిశీలన

ఎత్తైన రైల్వే వంతెనపై వెలుతున్న రైలు వీడియో భారతదేశంలోనిది కాదు, చైనా దేశంలోని వీడియో: Fact Check

 

 

 

చాక్లెట్ తినడం వల్ల మొటిమలు వస్తాయని వైరల్ పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/CLAIM: చాక్లెట్ తినడం వల్ల మొటిమలు వస్తాయనేది వాదన.

నిర్ధారణ/CONCLUSION:అనేక అధ్యయనాల ప్రకారం చాక్లెట్ వినియోగానికి మరియు మొటిమల బ్రేక్అవుట్‌ల(అక్ని/acne),) మధ్య ప్రత్యక్ష సంబంధం లేదని తేలింది.

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే వార్త  

Fact check వివరాలు:

చర్మంపై మొటిమలు మరియు తీవ్రమైన పగుళ్లను కలిగించే అంశాలు అనేకం ఉన్నాయి.వీటిలో కాలుష్యం, నీరు , హార్మోన్లు, జన్యుశాస్త్రం మరియు ఆహారం ఉన్నాయి.అయితే, ఒక ఆహార పదార్థం మాత్రం మోటిమలు కలిగించడానికి కారణమౌతుంది,అదే చాక్లెట్.

అనేక సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు, స్కిన్ ఇన్‌ఫ్లుయెన్సర్‌లు మరియు హెల్త్ ఇన్‌ఫ్లుయెన్సర్‌లు (skin influencers,health influencers) చాక్లెట్ తీసుకోవడం వల్ల మొటిమలు వస్తాయని పేర్కొన్నారు. కొంతకాలంగా ఇలాంటి వాదనలు సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతున్నాయి.

ఈ వాదనలోని వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye India వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన అందుకుంది.

FACT CHECK

ఈ వైరల్ క్లెయిమ్ యొక్క వాస్తవికతను పరిశీలించడానికి, బృందం అందుబాటులో ఉన్న వైద్య సాహిత్యాన్ని పరిశీలించి, చాక్లెట్‌కు మరియు అక్ని(acne),మొటిమలకు సంబంధం ఉందా అని పరిశీలించింది.ఇన్సులిన్ మరియు రక్తంలో చక్కెర స్థాయిలు పెరగడం వల్ల మొటిమలు ఏర్పడతాయని అనేక అధ్యయనాలు చెబుతున్నాయి.

యునైటెడ్ స్టేట్స్ యొక్క చాక్లెట్ తయారీదారుల సంఘం ద్వారా మద్దతందిన తొలి అధ్యయనాలలో ఒకటి, చాక్లెట్ మరియు కొవ్వును అధికంగా తీసుకోవడం వల్ల సెబమ్ యొక్క పరిమాణం మారదని కనుగొన్నారు.అధ్యయనంలో, ఒక మోస్తరు మొటిమలు ఉన్న 65 సబ్జెక్టులకు సాధారణ బార్‌లో కంటే పది రెట్లు ఎక్కువ చాక్లెట్ ఉన్న బార్ లేదా చాక్లెట్ లేని ఒకేలా కనిపించే బార్ ఇవ్వబడింది.శాస్త్రవేత్తలు బ్రేక్‌అవుట్‌లను(మొటిమలను)లెక్కించగా,రెండింటి మధ్య తేడా కనిపించలేదు.

2016 లో, పరిశోధకులు మోటిమలు మరియు డార్క్ చాక్లెట్ మధ్య సంబంధాన్ని అధ్యయనం చేశారు. సబ్జెక్టులకు(పాల్గొన్నవారికి) నాలుగు వారాల పాటు ప్రతిరోజూ తినడానికి చాక్లెట్ (99% డార్క్ చాక్లెట్ కలిగి ఉన్న) ఇవ్వబడింది. సాయివరీ వోంగ్రావియోపాప్ మరియు ప్రవిత్ అసవనోండా చేసిన అధ్యయనం ప్రకారం డార్క్ చాక్లెట్ మొటిమలను ‘తీవ్రపరుస్తుంది’ అని తేలింది.అయినప్పటికీ, “చాక్లెట్లు మొటిమలకు పూర్తి కారణమవుతాయని మేము నిర్ధారించలేదు,ఎందుకంటే మిగతా అనేక కారణాలు అక్ని(acne)/మొటిమలు కలగడానికి దోహద పడతాయి” అని వారు చెప్పారు.

2012లో నిర్వహించిన మరో అధ్యయనంలో మోటిమలు మరియు చాక్లెట్‌ల మధ్య ఎలాంటి సంబంధం లేదని తేలింది.సబ్జెక్టులు(పాల్గొన్నవారికి) డైరీఫుడ్ని మరియు అధిక-గ్లైసెమిక్ డైట్‌ని అనుసరించాలని కోరారు.సబ్జెక్టులు పాలు మరియు ఐస్ క్రీం వంటివి తిన్నారు.వారు తిన్నఆహారం మరియు మొటిమల మధ్య ఖచ్చితమైన సంబంధం ఉందని తేలింది.అయితే,చాక్లెట్ మరియు మోటిమలు మధ్య సంబంధం ఉందని ద్రువీకరించబడలేదు.

ఏంజెలా లాంబ్, MD, బోర్డ్-సర్టిఫైడ్ డెర్మటాలజిస్ట్ మరియు మౌంట్ సినాయ్‌లోని ఇకాన్ స్కూల్ ఆఫ్ మెడిసిన్‌లో డెర్మటాలజీ అసోసియేట్ ప్రొఫెసర్ ఇలా అన్నారు, “ఇది చక్కెర మరియు సాచురేటెడ్ కొవ్వు పదార్ధం మోటిమలకు దోహదం చేస్తుంది, చాకోలెటే కానక్కర్లేదు.అలాగే, చాలా చాక్లెట్లలో డైరీ పదార్థాలు ఉంటాయి,ఇది మొటిమలకు కారణమవుతున్నాయి.

అమెరికన్ అకాడమీ ఆఫ్ డెర్మటాలజీలో సహచరుడు(fellow) డాక్టర్ ప్యాట్రిసియా ఫారిస్ ఇలా అన్నారు, “హెయిర్ ఫోలికల్ ఓపెనింగ్ వద్ద చర్మ కణాలు ఏర్పడడం వలన,సెబమ్ లోపల పేరుకుపోయి చిక్కుకుపోతుంది.సెబమ్‌లో బ్యాక్టీరియా విస్తరించి, హెయిర్ ఫోలికల్ చుట్టూ వాపు/పుండ్లు ఏర్పడానికి కారణమవుతుంది.కానీ పోషకాహారం కుడా ఒక కారణం. చాక్లెట్‌ను నివారించడం అన్ని కారణాలలోకెల్లా ఒక కారణం మాత్రమే సూచిస్తుందని నేను నిర్భయంగా చెప్పగలను.

చర్మ రంధ్రాలు బ్యాక్టీరియా,ఆయిల్,డెడ్ స్కిన్ సెల్స్ మరియు మురికి వల్ల మూసుకుపోయినప్పుడు మొటిమలు(అక్ని/acne) వస్తాయి.డైరీ, ప్రాసెస్డ్ షుగర్, గ్లైసెమిక్ ఇండెక్స్ అధికంగా ఉండే ఆహారాలు మరియు కొవ్వు పదార్థాలు సెబమ్ ఉత్పత్తిని పెంచుతాయి.అధిక సెబమ్ మొటిమలకు దారి తీస్తుంది.హార్మోన్ల మార్పులు, పిసిఒడి, ఒత్తిడి, సిగరెట్లు, ఔషధాలు మరియు జన్యుశాస్త్రం కూడా మొటిమల ఉత్పత్తికి దోహదం చేస్తాయి.

మరి కొన్ని Fact Checks:

‘గాఢమైన పసుపురంగు’ ఉన్న పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’అనే పదార్థముందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

మేడ్చల్ జిల్లాలో 95,040 రేషన్ కార్డులను తెలంగాణ ప్రభుత్వం రద్దు చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

 

‘గాఢమైన పసుపురంగు’ ఉన్న పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’అనే పదార్థముందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/CLAIM: మార్కెట్‌లో విక్రయించబడుతున్న’గాఢమైన పసుపురంగు’ ఉన్న పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’అనే పదార్థముందని వైరల్ సందేశం యొక్క  వాదన.

నిర్ధారణ/CONCLUSION: పసుపు మరింత గాఢమైన పసుపురంగులో కనిపించడానికి పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ అనే పదార్థం ఉపయోగించబడుతుంది. పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ ఉండకూడదని FSSAI పేర్కొంది, అదనంగా,పసుపులో కల్తీని పరీక్షించడానికి ప్రజలు తమ ఇళ్లలోనే సాధారణ పరీక్ష ద్వారా తెలుసుకోవచ్చని వెల్లడించింది. పసుపును మార్కెట్‌లో ‘సర్టిఫైడ్ మరియు నాణ్యమైన’ విక్రేయదారుడి నుండి కొనుగోలు చేయాలని సూచించబడింది.

రేటింగ్: వాదనలో నిజం ఉంది–

వాస్తవ పరిశీలన పూర్తి వివరాలు:

ఆహారంలో ఉపయోగించే పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’ ఉందని, ఇది పసుపు రంగుని గాఢమైన పసుపు రంగులోకి మారుస్తుందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది. ఫార్వార్డ్ చేయబడిన సందేశంలో పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ వాడకాన్ని వివరించే ఇన్ఫోగ్రాఫిక్ వివరాలు కూడా కలిగి ఉంది.

చిత్రంతో ఉన్నవాదన ఇలా పేర్కొంది,

“ఆరోగ్యం పై చెడు ప్రభావం చూపే లెడ్ క్రోమేట్ ‘ఆఫ్ ది షెల్ఫ్’ పసుపు పొడి ప్యాకెట్లలో కలపబడుతుంది. సమీపంలోని పౌడర్ మిల్లుల నుండి కొనుగోలు చేయడం మంచిది.”

(‘ఆఫ్ ది షెల్ఫ్’అనగా ఎలాంటి నాణ్యత లేని పదార్థం లేదా నాణ్యత పరీక్ష చేయని పదార్థం లేదా FSSAI ముద్ర లేని పదార్థం)

ఈ వాదనలోని వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందం చిత్రం యొక్క మూలాన్ని తెలుసుకోవడానికి Googleలో రివర్స్ ఇమేజ్ ను ఉపయోగించి చూడగా ‘సైన్స్ డైరెక్’అనే వెబ్ సైట్ ప్రచురించిన పరిశోధనా పత్రానికి దారితీసింది.”Real or fake yellow in the vibrant colour craze: Rapid detection of lead chromate in turmeric” అనే పేపర్‌ను ‘సారా డబ్ల్యు ఎరాస్మస్’, ‘లిసాన్నె వాన్ హాసెల్ట్’, ‘లిండా ఎమ్ ఎబింగే’ మరియు సాస్కియా ఎమ్. వాన్ రూత్ ప్రచురించారు. లెడ్ క్రోమేట్‌తో కూడిన పసుపు చాలా తయారీ యూనిట్లలో కలిగి ఉందని వారి అధ్యయనం వెల్లడించింది.

పసుపును మరింత గాఢమైన పసుపు రంగులోకి మార్చేందుకు లెడ్ క్రోమేట్ వాడతారని వారి అధ్యయనంలో వెల్లడైంది. కల్తీ పసుపు ఆరోగ్యం పై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుందని కూడా వెల్లడించింది.

పసుపు కోసం నిర్దేశించిన మార్గదర్శకాలను తెలుసుకోవడానికి Digiteye India టీమ్ ‘ఫుడ్ సేఫ్టీ అండ్ స్టాండర్డ్స్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా’ వెబ్‌సైట్‌ను సందర్శించగా, వారు అందులో ఇలా పేర్కొన్నారు, “ఉత్పత్తులు ఆకుపచ్చని బూజు, జీవించి లేదా చనిపోయిన కీటకాలు, ఎలుకల లేదా కీటకాల శకలాలు లేకుండా ఉండాలి. లెడ్ క్రోమేట్‌, విదేశీ స్టార్చ్‌, అదనపు పదార్థంతో మార్చబడిన పదార్థం, లేదా ఏదైనా అదనపు రంగు పదార్థం లేకుండా ఉండాలి”. పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ లేకుండా ఉండాలని ఫుడ్ అథారిటీ పేర్కొంది.

అదనంగా,  FSSAI  ఒక వీడియోలో, ప్రజలు ఇంట్లోనే పసుపు పొడిలోని కల్తీని ఎలా పరీక్షించవచ్చో పేర్కొంది. స్వచ్ఛమైన పసుపు పూర్తిగా నీటిలో కరిగిపోతుందని, అయితే కల్తీ పసుపు పొడి మాత్రం నీటిలో దిగువన పసుపు రంగు మట్టి మాదిరి ఉండిపోతుందని వారు పేర్కొన్నారు.

కింద వీడియోలో చూడవచ్చును.

ఇంట్లోనే కల్తీ పసుపుకొమ్ములను ఎలా పరీక్షించాలో కూడా FSSAI పేర్కొంది.
స్వచ్ఛమైన పసుపుకొమ్ము నీటి రంగును మార్చదని,లెడ్ క్రోమేట్‌తో కూడిన పసుపుకొమ్ము నీటి రంగును మారుస్తుందని వారు వెల్లడించారు.

కింద వీడియోలో చూడవచ్చును.

లెడ్ క్రోమేట్‌ ఆస్తమా లాంటి లక్షణాలు, చర్మ సమస్యలు మరియు జీర్ణ సమస్యలకు దారి తీస్తుంది. కావున,ప్రజలు మార్కెట్‌లో నాణ్యమైన మరియు పరీక్షించిన విక్రేయదారుల నుండి పసుపును కొనుగోలు చేయాలని సూచించారు.

మరి కొన్ని Fact checks:

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check

ప్రస్తుతం పెరుగుతున్న కోవిడ్ -19 కేసుల కారణంగా AP, తెలంగాణలలో పాఠశాలలు మూసివేయబడ్డాయా? వాస్తవ పరిశీలన

 

విద్యార్థులకు ప్రభుత్వం ఉచితంగా ల్యాప్‌టాప్‌లు అందిస్తుందా? గతంలోని వాదన మళ్లీ షేర్ చేయబడుతోంది; వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

వాదన/CLAIM: ప్రభుత్వం ఆర్థికంగా వెనుకబడిన విద్యార్థులకు ఉచితంగా ల్యాప్‌టాప్‌లు అందజేస్తోందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/CONCLUSION: వాదన/దావా పూర్తిగా తప్పు. కేంద్ర ప్రభుత్వం ఇప్పటి వరకు తమ ఏ ప్రాజెక్టుల కింద అలాంటి పథకాన్ని ఏది కూడా ప్రారంభించలేదు.

రేటింగ్:పూర్తిగా తప్పు

Fact Check వివరాలు:

ప్రభుత్వం విద్యార్థులకు ఉచితంగా ల్యాప్‌టాప్‌లు అందజేస్తోందన్న సందేశం సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.ఆర్థికంగా వెనుకబడిన విద్యార్థులకు సహాయం చేయడానికి ప్రభుత్వం ఉచిత పథకాన్ని ప్రారంభించిందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది.

వైరల్ సందేశం ఈ విధంగా ఉంది:

“విద్యార్థుల ల్యాప్‌టాప్ పథకం 2024′ కోసం దరఖాస్తులు అందుబాటులో ఉన్నాయి

ఆర్థిక కారణాల వల్ల సొంతంగా ల్యాప్‌టాప్ కొనుగోలు చేసే పరిస్థితిలో లేనివారు మరియు వారి విద్యా స్థాయిలో ల్యాప్‌టాప్ అవసరమయ్యే విద్యార్థులందరికీ ఈ పథకం అమలు చేయబడుతుంది

2024లో 960,000 మంది విద్యార్థులకు వారి విద్యాభ్యాసాన్ని మెరుగుపరచడానికి ఉచిత ల్యాప్‌టాప్ ఇవ్వబడుతుంది

దరఖాస్తు ప్రక్రియ ప్రారంభమైంది మరియు దరఖాస్తు చేసుకున్న విద్యార్థులు తమ ల్యాప్‌టాప్‌లను అందుకోవడం జరుగుతోంది

ఇక్కడ నమోదు చేసి దరఖాస్తు చేసుకోండి.”

మెసేజ్/సందేశానికి లింక్ కూడా జత చేయబడింది.ఈ వాదన సోషల్ మీడియాలో విస్తృతంగా షేర్ చేయబడింది.వాట్సాప్‌లో వైరల్ అవుతున్న వాదనని యొక్క వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK/వాస్తవ పరిశీలన

Digiteye India బృందం అటువంటి పథకం ఏదైనా ప్రారంభించబడిందా అని అనేక ప్రభుత్వ వెబ్‌సైట్‌లను పరిశీలించగా, ప్రభుత్వం నుండి అటువంటి సమాచారం ఏది కూడా పోస్ట్ చేయబడలేదు.

Digiteye India బృందం సందేశం లో జత పరిచిన వెబ్‌సైట్ లింక్‌ను పరిశీలించగా, లింక్ వినియోగదారుని “https://lii.ke/STUDENTS-FREE-LAPT0PS” కి మళ్లిస్తుంది, మరియు కుదించబడిన లింక్ ఇవ్వబడింది.

స్కామర్‌లు తమ ఫిషింగ్ స్కామ్‌లను కొనసాగించడానికి తరచుగా కుదించబడిన లింక్లను ఇస్తారు. లింకుని గమనిస్తే, లింక్‌లోని ‘ల్యాప్‌టాప్’ అనే పదం ‘lapt0ps’ అని వ్రాయబడింది, ఇక్కడ Oకి బదులుగా 0 (సున్నా) ఉపయోగించబడింది.

ఈ స్కామ్‌పై మరిన్ని ఆధారాల కోసం మేము సోషల్ మీడియా మరియు ఇతర వార్తా సంస్థలను పరిశీలించగా, ఆగస్ట్ 31, 2023న PIB(ప్రెస్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో) ఫ్యాక్ట్ చెక్ బృందం వారు చేసిన ట్వీట్‌ మా దృష్టికి వచ్చింది. వారు తమ ట్వీట్‌లో ప్రభుత్వం ఎలాంటి ఉచిత ల్యాప్‌టాప్ పథకాలను ప్రారంభించలేదని పేర్కొన్నారు.

“ప్రధాన మంత్రి ఉచిత ల్యాప్‌టాప్ పథకం 2023 కింద భారత ప్రభుత్వం యువతకు ఉచిత ల్యాప్‌టాప్‌లను అందజేస్తోందనే ఆరోపణ సోషల్ మీడియాలో ఒక నోటీసు ద్వారా ప్రచారం జరుగుతోందని, వారు పేర్కొన్నారు.అది #ఫేక్ నోటీసు . @EduMinOfIndia,GOI ద్వారా అలాంటి పథకం ఏదీ అమలు చేయబడటం లేదు.”

కింద ఇచ్చిన విధంగా,మార్చి 16, 2023న ఇదే విధమైన దావాను PIB ఫాక్ట్ చెక్ కొట్టిపారేసింది.
“ప్రధాన మంత్రి ఉచిత ల్యాప్‌టాప్ పథకం 2023 కింద భారత ప్రభుత్వం యువతకు ఉచిత ల్యాప్‌టాప్‌లను అందజేస్తోందనే ఆరోపణ సోషల్ మీడియాలో ఒక నోటీసు ద్వారా ప్రచారం జరుగుతోంది,కానీ అది #ఫేక్ నోటీసు . @EduMinOfIndia,GOI ద్వారా అలాంటి పథకం ఏదీ అమలు చేయబడటం లేదని”,వారు తమ ట్వీట్‌లో పేర్కొన్నారు.

‘Digiteye India’ బృందం వారు వాట్సాప్ ఫార్వార్డ్‌లలో అందుకున్న ఎలాంటి లింక్‌లను క్లిక్ చేయవద్దని దాని పాఠకులను హెచ్చరిస్తుంది. ఇటువంటి లింక్‌లు ఫిషింగ్ మరియు వినియోగదారుడి ఫోన్ నంబర్, IP చిరునామా ద్వారా వారి ముఖ్యమైన సమాచారాన్ని సేకరించడానికి ఉపయోగించవచ్చు.

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

రాహుల్ గాంధీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్‌ను ప్రకటించారా? వాస్తవ పరిశీలన

ప్రధాన మంత్రి బేరోజ్‌గార్ భట్టా యోజన కింద నిరుద్యోగ యువతకు ప్రభుత్వం నెలకు రూ. 3,000 భృతిని అందజేయటంలేదు; Fact Check

తమిళనాడులోని బీహెచ్ఈఎల్ (తిరుచ్చి యూనిట్) రామమందిరం కోసం ఈ భారీ గంటలను తయారు చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim:తమిళనాడులోని బీహెచ్ఈఎల్ (తిరుచ్చి యూనిట్) రామమందిరం కోసం ఈ భారీ గంటలను చేసిందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:నిజానికి ఈ గంటలు అయోధ్య రామమందిరం కోసం తయారు చేయబడినవే,కానీ క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా BHEL(త్రిచ్చి) కాకుండా, తమిళనాడులోని నామక్కల్ జిల్లాలోని మోహనూర్ రోడ్‌లోని “ఆండాల్ మోల్డింగ్ వర్క్స్ ” వారు వీటిని తయారు చేసారు.

రేటింగ్ :తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

తమిళనాడులోని తిరుచిరాపల్లిలో ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ – భారత్ హెవీ ఎలక్ట్రికల్ లిమిటెడ్ (బిహెచ్‌ఇఎల్) -భారీ గుడి గంటలను తయారు చేసి ట్రక్కులో అయోధ్య రామ మందిరానికి తరలిస్తుందనే వాదనతో ఒక వీడియో వైరల్ అవుతోంది.

వాదన ఇలా ఉంది:भारत हैवी इलेक्ट्रिकल्स, त्रिचुरापल्ली में निर्माण कर अयोध्या मंदिर को भेजे जा रहे हैं ये सभी घंटे जय श्री राम लिख कर शेयर करें (తెలుగు అనువాదం: “BHEL తిరుచ్చి సంస్థ అయోధ్య ఆలయం కోసం ఈ గంటలను తయారు చేసి అయోధ్యాధామానికి (రామ మందిరం)కి తరలిస్తోంది.కామెంట్ బాక్స్‌లో జై శ్రీ రామ్ అని వ్రాసి, దానిని భక్తుడిగా షేర్ చేయండి”).

FACT CHECK

BHEL ఒక ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (PSU) మరియు అటువంటి నివేదిక ఏ వార్తా సంస్థలలో కనిపించలేదు కావున Digiteye India బృందం వాస్తవ పరిశీలన ప్రక్రియ చేపట్టింది.గూగుల్ రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో వీడియో దృశ్యాల కీలక ఫ్రేములు పరిశీలించినప్పుడు, ఒరిజినల్ వీడియో గత నెలలో ‘మోజో స్టోరీ’ అనే వీడియో పబ్లిషర్ ద్వారా అప్‌లోడ్ చేయబడిందని, మరియు తమిళనాడు నుండి ‘నలభై రెండు(42) గుడి గంటలు’ రవాణా చేయబడినట్లు తెలుసుకున్నాము.

గూగుల్ న్యూస్‌లో మరింత సమాచారం కోసం చూడగా, బెంగళూరుకు చెందిన రాజేంద్ర ప్రసాద్ అనే భక్తుడు అయోధ్య రామ మందిరం కోసం నమక్కల్ జిల్లాలోని మోహనూర్ రోడ్‌లోని “ఆండాల్ మోల్డింగ్ వర్క్స్”‌కి “48 గుడి గంటల తయారీ” ఆర్డర్ ఇచ్చాడని తెలిసింది.మొదటి బ్యాచ్ 42 గంటలు పూర్తయ్యాయని, బెంగళూరుకు రవాణా చేయడానికి ముందు పూజించడం కోసం నామక్కల్‌లోని ఆంజనేయర్ ఆలయంలో ఉంచామని నివేదిక పేర్కొంది.వార్తా నివేదికలను ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ చూడవచ్చు.

ఒక ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (PSU)అయిన BHEL,ఈ గుడి గంటలు తయారు చేసిందని ఏ వార్తా సంస్థలు నివేదించలేదు.ఒకవేళ BHELకి అటువంటి ఆర్డర్ ఏదైనా వచ్చి ఉంటె, వార్తా నివేదికలలో విస్తృతంగా కవర్ చేయబడి ఉండేది. కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

అయోధ్యలో దొరికిన రాగి స్క్రోల్ (రాగి ఫలకం)బౌద్ధుల కాలానికి చెందినదని వీడియో పేర్కొంది; Fact Check

జాతీయ వైద్య కమిషన్ తన లోగోను రంగులతో ఉన్న ధన్వంతరి చిత్రంతో మార్చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వీడియోలో కేరళ దేవాలయంలోని ప్రసిద్ధ శాఖాహార మొసలిని గురించి తెలుపుతున్నారా? వాస్తవ పరిశీలన

మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు భారత ప్రధాని మోడీపై తన మంత్రులు చేసిన వ్యాఖ్యలకు క్షమాపణలు చెబుతూ ట్వీట్ చేసారా?; వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

వాదన/Claim: భారత ప్రధాని మోదీపై తన ముగ్గురు మంత్రులు చేసిన వ్యాఖ్యలకు మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు మహమ్మద్ ముయిజ్జూ భారతీయులకు క్షమాపణలు చెప్పారనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు మహమ్మద్ ముయిజ్జూ తన ముగ్గురు మంత్రులు చేసిన వ్యాఖ్యలపై భారతీయులకు క్షమాపణలు చెబుతూ ఎలాంటి ట్వీట్ చేయలేదు.

రేటింగ్ :తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం –

వాస్తవ పరిశీలన యొక్క వివరాలు:

మాల్దీవులకు చెందిన ముగ్గురు మంత్రులు,పర్యాటకం కోసం లక్షద్వీప్ దీవులను ప్రోత్సహిస్తున్న మోడీపై వ్యతిరేకంగా వ్యాఖ్యలు చేశారన్నసందేశం/మెసేజ్ సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతున్న నేపధ్యంలో,మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు మొహమ్మద్ ముయిజ్జూ,ఆయన ముగ్గురు మంత్రులు మోదీపై అలాంటి అవమానకర వ్యాఖ్యలను చేసినందుకు భారతీయులకు క్షమాపణలు చెబుతూ ట్వీట్ చేసారంటూ X ప్లాట్ఫారం లో (గతంలో ట్విట్టర్) సందేశం వైరల్ అవుతోంది.

తొలగించబడిన సందేశం యొక్క స్క్రీన్ షాట్ కింద చూడవచ్చు:

ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ అధికారిక ‘X’ ఖాతాలో ట్వీట్ ఇలా పేర్కొంది:
“ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీపై బాధ్యతారహితంగా చేసిన వ్యాఖ్యలకు మా మంత్రుల తరపున, నేను భారతీయ మిత్రులకు చేతులు జోడించి క్షమాపణలు చెబుతున్నాను.భారతదేశం నుండి స్నేహితులకు స్వాగతం పలికేందుకు మరియు మన దేశాల మధ్య ద్వైపాక్షిక సంబంధాలను బలోపేతంచేయడాన్ని ఆకాంషిస్తున్నాను.”

ఈ ట్వీట్ జనవరి 7న పోస్ట్ చేయబడింది. చాలా మంది వినియోగదారులు ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ అనేక వ్యాఖ్యలతో దీనిని రీట్వీట్ చేశారు.
అయితే, మోదీని “ఉగ్రవాది” మరియు “ఇజ్రాయెల్ తోలుబొమ్మ” అంటూ కించపరిచే వ్యాఖ్యలు చేసినందుకుగాను ముగ్గురు మాల్దీవుల మంత్రులను సస్పెండ్ చేశారు.

FACT CHECK

Digiteye India టీమ్‌కు వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని అభ్యర్థన వచ్చినప్పుడు,వారు మొదట మాల్దీవుల ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ అధికారిక ‘X’ ఖాతాను సందర్శించి, ట్వీట్ కోసం వెతకగా అది ఎక్కడ కూడా మా దృష్టికి రాలేదు.వాస్తవానికి, అతను తన చివరి సందేశాన్ని జనవరి 5, 2024న తన అధికారిక ‘X’ ఖాతాలో పోస్ట్ చేసారు.

సోషల్ మీడియా మానిటరింగ్ టూల్ ‘Social Blade’ ద్వారా, జనవరి 5, 2024 తర్వాత ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ వైపు నుండి ఎటువంటి సందేశం తొలగించబడలేదని మేము తెలుసుకున్నాము,కాబట్టి మైక్రో-బ్లాగింగ్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో ‘తొలగించబడిన ట్వీట్‘ అనే అవకాశమే లేదు.మరియు క్షమాపణకు సంబంధించిన వార్తల కోసం పరిశీలించగా, ఇప్పటివరకు విశ్వసనీయ వర్గాలనుండి ఎలాంటి సమాచారం కనపడలేదు.

అందువల్ల, ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ ‘X’లో (గతంలో ట్విట్టర్‌)వ్యక్తిగతంగా క్షమాపణలు కోరుతూ చేసిన ట్వీట్ మార్ఫింగ్ చేయబడింది లేదా డిజిటల్‌గా మార్చబడింది.అయితే, ప్రధాని మోదీని కించపరిచేలా వ్యాఖ్యలు చేసిన ముగ్గురు మంత్రులు సస్పెండ్ అయిన మాట మాత్రం వాస్తవం.

మరి కొన్ని Fact checks:

లాస్ ఏంజిల్స్‌లోని నైక్ స్టోర్ బ్లాక్ ఫ్రైడే రోజున చోరీకి గురైందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఇజ్రాయెల్-హమాస్ దాడుల నేపథ్యంలో, ఇజ్రాయెల్ నిరసనకారులపై కారు దూసుకెళ్లిందనే వాదన; వాస్తవ పరిశీలన

కేరళలో డబ్బు దోపిడీకి సంబంధించిన స్క్రిప్ట్ చేయబడిన వీడియో తప్పుడు మతపరమైన వాదనలతో వైరల్ అవుతుంది:వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/CLAIM: కేరళలో డబ్బు దోపిడీకి సంబంధించిన స్క్రిప్ట్ చేయబడిన వీడియో తప్పుడు మతపరమైన వాదనలతో వైరల్ అవుతుంది.

నిర్ధారణ/CONCLUSION:ఈ వీడియోను డిసెంబర్ 26న సుజిత్ రామచంద్రన్ అనే వినియోగదారుడు ఫేస్‌బుక్‌లో షేర్ చేశారు. వినియోగదారుడు వీడియో/స్కెచ్ యొక్క తారాగణాన్ని, Disclaimer/డిస్క్లైమర్ని జత చేసి, వీడియో పూర్తిగా అవగాహన కోసం చిత్రీకరించబడింది అనిపేర్కొన్నారు.

రేటింగ్ :తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన యొక్క వివరాలు:

కొందరు వ్యక్తులు కారులో ఉన్న వ్యక్తి నుంచి డబ్బు వసూలు చేస్తున్న వీడియో ఒకటి మతపరమైన వాదనలతో వైరల్ అవుతోంది.
ఈ వీడియో కేరళలో చిత్రీకరించబడిందని, మరియు క్రిస్మస్ వేడుకకి విరాళం ఇవ్వడానికి ఇష్టపడని వ్యక్తి నుండి కొందరు వ్యక్తులు బలవంతంగా డబ్బు అడుగుతున్నట్లు చూపుతుందని వాదనలు ఆరోపించాయి. 2:55 నిమిషాల నిడివి ఉన్న వీడియోలో వ్యక్తులు కారులో ఉన్న వ్యక్తిని బయటకు లాగి అతనిపై దాడి చేయడం కనబడుతుంది.

వీడియోతో వైరల్ అవుతున్న వాదన ఇలా ఉంది:

ആഘോഷം ഗംഭീരമാക്കാൻ നാട്ടുകാരുടെ കയ്യിൽ നിന്നും ബലമായി പിരിവെടുക്കുന്നു അതും നമ്മുടെ കേരളത്തിൽ എങ്ങോട്ടാണ് നാടിൻറെ ഈ പോക്ക് മദ്യവും മയക്കുമരുന്നുമായി ഒരുപറ്റം ചെറുപ്പക്കാർ നാട്ടുകാരെ ഭീതിയിലാഴ്ത്തുന്ന അവസ്ഥ കാണുക😞😞😞😞😞🙏 ദൈവത്തിന്റെ സ്വന്തം നാട്

(తెలుగు అనువాదం: వేడుకను గ్రాండ్‌గా చేయడానికి స్థానికుల చేతుల నుండి బలవంతంగా సేకరించారు, అది కూడా మన కేరళలో, ఈ దేశానికి ఏమైంది? మద్యం, మాదక ద్రవ్యాలతో స్థానికులను భయభ్రాంతులకు గురిచేస్తున్న ఎందరో యువకుల పరిస్థితి చూడండి😞😞😞😞😞🙏 దేవుడు నెలకొన్న/కొలువున్న దేశం)

వాట్సాప్‌లో ఈ వీడియోని వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి అభ్యర్థన వచ్చింది.

X (గతంలో, Twitter)లో కూడా ఇదే వాదన /దావాతో షేర్ చేయబడిన ఈ వీడియోను మేము గమనించాము.

FACT CHECK

వీడియోను అనేక కీఫ్రేమ్‌లుగా విభజించడానికి బృందం inVID(video verification tool/వీడియో ధృవీకరణ సాధనం) ఉపయోగించి,ఆ ఫ్రేమ్‌లను Googleలో రివర్స్ ఇమేజ్ లో పరిశిలన చేయగా, సుజిత్ రామచంద్రన్ అనే వినియోగదారుడు అదే వీడియోను డిసెంబర్ 26న Facebookలో షేర్ చేస్తూ క్రింది విధంగా పోస్ట్ చేయడం గమనించాము.

നാടൊട്ടുക്കു പിരിവ്!
കടക്കൽ നിന്ന് കുളത്തുപ്പുഴക്ക് കുടുംബവുമായി സഞ്ചരിച്ച യുവാവിന് ഓന്തുപച്ച എന്ന സ്ഥലത്തു വെച്ച് സംഭവിച്ചത്
അരങ്ങിൽ : ജിഷ്ണു മഴവില്ല് , സുർജിത്, ബൈജു, സിദ്ധീഖ്, നൗഷാദ്, മഹേഷ്‌, വിജയൻ കടക്കൽ, ജ്യോതിഷ് & പിച്ചു
അണിയറയിൽ :സുജിത് രാമചന്ദ്രൻ
(తెలుగు అనువాదం: దేశవ్యాప్తంగా సేకరణ! కుటుంబ సమేతంగా కటకల్ నుంచి కులతుపూజకు వెళ్తున్న ఓ యువకుడికి ఈ సంఘటన జరిగింది.
తారాగణం:Jishnu Mazhavil, Surjit, Baiju, Siddique, Naushad, Mahesh, Vijayan Katakal, Jyotish & Pichu,Sujith Ramachandran.
Disclaimer/డిస్క్లైమర్: అవగాహన కోసం వీడియో సృష్టించబడింది.)

మొదట్లో, డిసెంబర్ 26న వీడియోను షేర్ చేసినప్పుడు, “దేశవ్యాప్త సేకరణ! కటకుట్ నుండి కులతుపూజకు కుటుంబంతో ప్రయాణిస్తున్న యువకుడి పరిస్థితి ఏమైంది” అనే క్యాప్షన్ మాత్రమే ఉంది. అయితే క్యాప్షన్ డిసెంబర్ 27న సవరించబడింది.. సవరించ క్యాప్షన్‌లో వీడియోలోని వ్యక్తుల పేరు మరియు డిస్‌క్లైమర్ జత చేయబడింది. (మొదట్లో షేర్ బడిన వీడియో క్రింద మరియు డిస్‌క్లైమర్ జత చేసి సవరించిన వీడియో పైన చూడవచ్చును.|)

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

ఈ వీడియోలో కేరళ దేవాలయంలోని ప్రసిద్ధ శాఖాహార మొసలిని గురించి తెలుపుతున్నారా? వాస్తవ పరిశీలన

కాంగ్రెస్ అధినేత రాహుల్ గాంధీ దివ్యాంగ వ్యక్తితో కరచాలనం చేస్తూ కనిపించే వీడియో, తప్పు దారి పట్టించే ప్రయత్నం. వాస్తవ పరిశీలన

 

 

అయోధ్య రామమందిరం ప్రారంభోత్సవ కార్యక్రమంలో భాగంగా 25,000 హోమ గుండాలను ఏర్పాటు చేశారా? వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/Claim:అయోధ్య రామమందిరం ప్రారంభోత్సవ కార్యక్రమంలో భాగంగా 25,000 హోమ గుండాలను ఏర్పాటు చేశారనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: 25,000 హోమ గుండాలను చూపించే వీడియో అయోధ్య గురించి కాకుండా, డిసెంబర్ 2023లో జరిగిన వారణాసిలోని స్వర్వేద్ మహమందిర్ ధామ్ కి సంబంధించిన వీడియో.

రేటింగ్: తప్పుగా సూచించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

జనవరి 22, 2024న ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ అయోధ్యలో రామమందిరాన్ని ప్రారంభించేందుకు దాదాపు ఇరవై ఐదు వేల(25,000) హోమ గుండాలు సిద్ధమవుతున్నట్లు చూపించే వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.

వీడియోలో చూపిన విధంగా అయోధ్యలో రామమందిర ప్రారంభోత్సవ కార్యక్రమానికి హోమ గుండాలను ఏర్పాటు చేస్తున్నట్లు దావా పేర్కొంది.హిందీలో ఈ విధంగా పోస్ట్ చేసారు:“इन 25000 हजार हवन कुंडो से होगा “राम मंदिर” का उद्घाटन… जय श्री राम” [తెలుగు అనువాదం:ఈ ఇరవై ఐదు వేల(25,000)హోమ గుండాలు “రామమందిర్” ప్రారంభోత్సవానికి ఉపయోగించబడతాయి … జై శ్రీరామ్ ]

FACT CHECK

Digiteye India బృందం ఈ వీడియోలోని కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని Google రివర్స్ ఇమేజ్ లో పరిశీలించగా, 2023 డిసెంబర్‌లో జరిగిన వారణాసిలోని స్వర్వేద్ మహమందిర్ ధామ్ మహోత్సవానికి సంబంధించిన వీడియో అని,అయోధ్య రామమందిర ప్రారంభోత్సవానికి సంబంధం లేదని గమనించాము.

ఈ వార్త/మహాత్సవాన్ని, పై వీడియో చూపినట్లుగా స్థానిక ఛానెల్ “అరుణ్ విలేజ్ బాయ్ వ్లాగ్” ద్వారా డిసెంబర్ 16, 2023న యూట్యూబ్లో (You Tube)అప్‌లోడ్ చేయబడింది.వీడియో శీర్షిక హిందీ లో ఇలా ఉంది:स्वर्वेद महामंदिर धाम वाराणसी 25 हजार हवन कुंड | एक साथ सभी को जगाया जाएगा ! Swarved Maha Mandir Dham” [తెలుగు అనువాదం: స్వర్వేద్ మహామందిర్ ధామ్ వారణాసి 25 వేల హోమ గుండాలు . అవన్నీ ఒకేసారి వెలిగించబడతాయి”.]

మేము మరిన్ని వివరాల కోసం ప్రయత్నించగా, క్రింద చూపినట్లుగా మరొక వీడియోను గమనించాము.

స్వర్వేద్ మహామందిర్ ధామ్‌లోని హోమ గుండాలలో అనేక మంది వ్యక్తులు యజ్ఞం చేస్తున్నట్టు చూపించే ఇలాంటి వీడియోలను అనేకం చూడవచ్చు.వారణాసిలోని ఉమ్రాహా ప్రాంతంలో ఉన్న అతి పెద్ద ఆలయమైన స్వర్వేద్ మహామందిర్‌ను ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ ప్రారంభించినట్లు వార్తా నివేదికలు ధృవీకరిస్తున్నాయి.

కాబట్టి,హోమ గుండాలను చూపించే వీడియో అయోధ్య రామమందిర ప్రారంభోత్సవానికి సంబంధించినదనే వాదన తప్పు.

మరి కొన్నిFact Checks:

మేడ్చల్ జిల్లాలో 95,040 రేషన్ కార్డులను తెలంగాణ ప్రభుత్వం రద్దు చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించాలో AIIMS ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

 

ఈ వీడియోలో కేరళ దేవాలయంలోని ప్రసిద్ధ శాఖాహార మొసలిని గురించి తెలుపుతున్నారా? వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/Claim: కేరళలోని కాసర్‌గోడ్ జిల్లాలోని శ్రీ అనంతపద్మనాభ స్వామి దేవాలయం సరస్సులో బబియా అనే శాఖాహార మొసలిని చూపిస్తూ ఒక వీడియో వైరల్ అవుతోంది, మరియు మొసలి గుడిలోని ప్రసాదం మాత్రమే తింటుందనేదొక వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: కేరళలోని కాసర్‌గోడ్ జిల్లాలోని శ్రీ అనంతపద్మనాభ స్వామి దేవాలయం సరస్సులో శాకాహార మొసలి బబియా నివసిస్తుందనేది నిజం. అయితే, బబియా 2022లో మరణించింది మరియు ఒక సంవత్సరం తర్వాత సరస్సులో కొత్త మొసలి కనిపించింది.వైరల్ వీడియోలో బాబియా యొక్క కొన్ని చిత్రాలు మాత్రం కనబడుతాయి, అన్నీ కాదు. చిత్రాలలో ఒకటి కోస్టారికాకు చెందిన వ్యక్తి, గాయపడిన మొసలికి వైద్యం చేసి తిరిగి ఆరోగ్యవంతంగా చేసి, దాంతో అతనికి మొసలితో అనుబంధం ఏర్పడడం వంటి నేపథ్యంలో తీసిన డాక్యుమెంటరీ నుండి తీసుకోబడింది.

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

కేరళ దేవాలయంలోని చెరువులో శాకాహార మొసలి నివసిస్తోందని తెలిపే వీడియో ఒకటి సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది. కేరళలోని కాసర్‌గోడ్ జిల్లాలోని శ్రీ అనంతపద్మనాభ స్వామి ఆలయ సరస్సులో మొసలి నివసిస్తోందని ఆ వీడియో పేర్కొంది. వీడియోలో మొసలి ముక్కుపై ఒక వ్యక్తి తన తలను ఉంచే దృశ్యాలను చూడవచ్చు మరియు మొసలి పేరు బబియా అని, ఆలయ పూజారి మొసలికి ఆలయం నుండి బియ్యం ప్రసాదం కూడా అందజేస్తారని ఒక వాదన.

ఈ వైరల్ వీడియోలో వాస్తవం ఎంత ఉందొ పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందంవారు Googleలో Babiya కోసం వెతకగా అనేక ఆన్‌లైన్ వార్తాపత్రికలు నుంచి సమాచారం కనిపించగా, అందులో ఒకటి అక్టోబర్ 10,2022న ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ ప్రచురించబడిన కథనానికి దారితీసింది. ఏడు దశాబ్దాలకు పైగా ఆలయ చెరువులో నివసిస్తున్న బబియా మరణించినట్లు మరియు మొసలి “ఆలయం వారు సమర్పించే బియ్యం, బెల్లం ప్రసాదాలను మాత్రమే తినేదని” అని నివేదిక పేర్కొంది.

బాబియా మరణించిన ఒక సంవత్సరం తర్వాత, ఆలయ సరస్సులో మరొక మొసలి కనిపించిందని నవంబరు 13, 2023న ప్రచురించబడిన ‘ది హిందూ’ యొక్క మరొక నివేదిక పేర్కొంది. సరస్సులోకనిపించడం ఇది మూడో మొసలి అని ‘ది హిందూ’ పత్రిక పేర్కొంది.

అయితే, వైరల్ వీడియోలో ఉపయోగించిన అన్ని విజువల్స్ బాబియాకి సంబంధించినవి కావు.

మేము అన్ని విజువల్స్‌పై రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ నిర్వహించగా, మొసలి ముక్కుపై ఒక వ్యక్తి తల ఉంచిన చిత్రం కేరళలోని దేవాలయం నుండి కాదని గమనించాము.ఇది 2013లో “ది మ్యాన్ హూ స్విమ్స్ విత్ క్రోకోడైల్స్” అనే డాక్యుమెంటరీ సంబంధిచిన వీడియో. వైరల్ చిత్రం 20:57 మార్క్ వద్ద చూడవచ్చు.

“ది మ్యాన్ హూ స్విమ్స్ విత్ క్రోకోడైల్స్”అనే డాక్యుమెంటరీ కోస్టారికాకు చెందిన గిల్బర్టో ‘చిటో’ షెడ్డెన్ అనే వ్యక్తి జీవితాన్ని సంబంధించింది.చేపలు పట్టే సమయంలో చీటో
కి ఈ మొసలిని కంట పడింది. గాయపడిన మొసలికి అతను వైద్యం చేసి తిరిగి ఆరోగ్యవంతంగా చేశాడు.అదే సమయంలో అతనికి మొసలితో అనుబంధం ఏర్పడడంతో దానికి ‘పోచో’ అని పేరు పెట్టాడు.డాక్యుమెంటరీ వివరణలో, “ఈ జీవికి(మొసలి) వీడ్కోలు చెప్పడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాను, కానీ మొసలి తనను విడిచిపెట్టడానికి నిరాకరించడం చూసి చిటో ఆశ్చర్యపోయాడు. వారి స్నేహం దశాబ్దాలుగా కొనసాగింది, చిటో ప్రపంచంలో మొసలిని విజయవంతంగా మచ్చిక చేసుకున్న కొద్దిమంది వ్యక్తులలో ఒకరిగా పేరు తెచ్చుకున్నాడు.”

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా, తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

వాదన/క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా ఈ ‘పిత్ర్’ నది సంవత్సరానికి ఒకసారి కనిపిస్తుందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన

 

ఇజ్రాయెల్-హమాస్ దాడుల నేపథ్యంలో, ఇజ్రాయెల్ నిరసనకారులపై కారు దూసుకెళ్లిందనే వాదన; వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim:ఇజ్రాయెల్-హమాస్ వివాదం మధ్య ఒక ఇజ్రాయెల్ సెటిలర్(Israeli settler) కారు ఇజ్రాయెల్ నిరసనకారులపైకి దూసుకెళ్ళింది.

నిర్ధారణ/Conclusion:ఇది ఇజ్రాయెల్‌లో న్యాయపరమైన సమగ్ర సంస్కరణలకు వ్యతిరేకంగా నిరసన తెలుపుతున్న నిరసనకారులపైకి కారు నడుపుతున్నప్పుడు జరిగిన ప్రమాదానికి సంబంధించిన పాత వీడియో మరియు డ్రైవర్ ఇజ్రాయెల్ సెటిలర్(Israeli settler)కాదు. ఈ వీడియోకి ఇజ్రాయెల్-హమాస్ దాడులకి సంబంధం లేదు.

రేటింగ్: తప్పుగా సూచించడం:  —

FACT CHECK వివరాలు:

కొనసాగుతున్న ఇజ్రాయెల్-హమాస్ వివాదం మధ్య, ఇజ్రాయెల్ జెండాలు పట్టుకున్న కొంతమంది నిరసనకారులపై కారు దూసుకెళుతున్న వీడియో సోషల్ మీడియాలో షేర్ చేయబడుతోంది.

ఇజ్రాయెల్ సెటిలర్ల(ఇజ్రాయెల్ స్థిరనివాసుల) కారు ఇజ్రాయెల్ నిరసనకారులపైకి దూసుకెళ్లిందనే వాదన సోషల్ మీడియాలో ఇక్కడ షేర్ చేయబడుతోంది.

FACT CHECK

Digiteye India Teamవారు వాస్తవ పరిశీలన కోసం ముందుగా వీడియో నుండి కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసి, Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌ని అమలు చేయగా, ఆ వీడియో సెప్టెంబర్ 10, 2023న హీబ్రూ టీవీ ఛానెల్ అయిన Kann News ద్వారా అప్‌లోడ్ చేయబడిన పాత వీడియో అని గుర్తించారు.
వీడియోను ట్వీట్ చేస్తూ, టెల్ అవీవ్‌లోని అయాలోన్ హైవేకి సంబంధించిన సంఘటన అని టీవీ ఛానెల్ తెలిపింది. నిరసనకారులు రోడ్డును అడ్డుకోవడంతో కొత్తగా కార్ డ్రైవింగ్ నేర్చుకుని నడుపుతున్నతన కొడుకు ఆందోళన చెందాడని పోలీసులకు వివరించాడు. ముందు ప్రయాణీకుల సీటులో ఉన్న తండ్రి, తన కొడుకుతో కలిసి సీట్లు మారాలని నిర్ణయించుకున్నాడు, అయితే అతను డ్రైవర్ సీటులోకి వెళుతున్నప్పుడు ప్రమాదవశాత్తు యాక్సిలరేటర్‌ను నొక్కడంతో కారు నిరసనకారులపైకి దూసుకుపోయింది.

 

ఈ సంఘటన వీడియో యొక్క అదే కవర్ చిత్రంతో టైమ్స్ ఆఫ్ ఇజ్రాయెల్‌లో నివేదించబడింది. ఈ ఘటనలో 25 ఏళ్ల మహిళకు గాయాలు కాగా, పలువురు వ్యక్తులు పక్కకు పడిపోయారు. కారు డ్రైవర్‌ను పోలీసులు అదుపులోకి తీసుకుని, ప్రమాదమేనని అతడు వాంగ్మూలం ఇచ్చిన తరువాత విడుదల చేశారు.

మరి కొన్ని Fact checks:

హమాస్ ఇజ్రాయెల్ ట్యాంకులను స్వాధీనం చేసుకుని వాటిపై పాలస్తీనా జెండాలను ఎగురవేయడం వీడియోలో కనిపిస్తుంది; Fact Check

Fact Check: సుడాన్‌లో డ్రోన్ దాడికి సంబంధించిన పాత వీడియో ప్రస్తుతం గాజాపై జరుగుతున్న దాడులలో ఒకటని క్లెయిమ్