Tag Archives: fake news

BBMP removing saffron-coloured signboards of shops in Bengaluru? Fact Chec

బెంగళూరులో షాపుల సైన్ బోర్డులు కాషాయ రంగులో ఉంటె వాటిని బెంగళూరు పౌర సంస్థ(BBMP) తొలగిస్తోందా? వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim:హిందూ దుకాణా యజమానుల కాషాయ రంగు సైన్ బోర్డులను కర్ణాటక ప్రభుత్వం తొలగిస్తోందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పుడు వాదన. BBMP ఫిబ్రవరి 28, 2024 గడువుతో బెంగళూరులో 60% కన్నడ సైన్‌బోర్డ్‌ల నియమాన్ని అమలు చేసింది, తర్వాత దీన్ని రెండు వారాలు పొడిగించారు.

రేటింగ్: తప్పు దోవ పట్టించే ప్రయత్నం–

వాస్తవ పరిశీలన వివిరాలు

“కర్ణాటకలో మీ దుకాణానికి,ఇంటికి, “కర్ణాటకలో మీ దుకాణానికి,ఇంటికి, పరిసర ప్రాంతాలకి, దేవాలయానికి కాషాయ రంగు ఉపయోగించరాదు” అని హిందీలో ఉన్న సందేశంతో కూడిన వీడియో సోషల్ మీడియాలో షేర్ చేయబడుతోంది.

మే 2023 అసెంబ్లీ ఎన్నికల తర్వాత కాంగ్రెస్ పార్టీ అధికారంలోకి వచ్చినప్పటి నుండి, సోషల్ మీడియాలో ఇలాంటి వాదనలు కనిపిస్తున్నాయి.

See the video here:

కొంతమంది మునిసిపల్ కార్మికులు ఒక దుకాణం ముందు కాషాయ రంగులో ఉన్న ఇంగ్లీష్ సైన్ బోర్డును మరియు దాని ప్రక్కన ఉన్న మరొక భవనం నుండి తొలగిస్తున్న దృశ్యాలు వీడియోలో చూడవచ్చును.

వీడియో ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

కర్ణాటక ప్రభుత్వం ఇటీవలే సైన్ బోర్డులపై కన్నడలో 60:40 నిబంధనను కొనసాగించాలని ఆదేశాలను అమలు చేసింది మరియు వాణిజ్య సంస్థలకు దానికి కట్టుబడి ఉండాలని కోరింది.ఈ చర్యలో భాగంగా ఇంగ్లీషులో ఉన్న సైన్ బోర్డులను తొలగించేందుకు పలువురు మున్సిపల్ కార్మికులు రంగంలోకి దిగారు. సైన్‌బోర్డ్ రంగుకు నిబంధనకు ఎలాంటి సంబంధం లేదు.

బెంగళూరు పౌర సంస్థ — బృహత్ బెంగళూరు మహానగర పాలికే (BBMP) — ఫిబ్రవరి 28 గడువుతో 60:40 నిబంధనను అమలు చేయని దుకాణాలు/వ్యాపారులు మరియు భవనాలపై చర్యను ప్రారంభించింది,కానీ తర్వాత గడువు మరో రెండు వారాలు పొడిగించబడింది.

కాషాయ రంగు బోర్డ్‌ ఉన్న దుకాణం యజమాని మంజునాథ్ రావు, కన్నడ భాషా నియమాలకు కట్టుబడి ఉండనందుకు తన దుకాణం సైన్‌బోర్డ్‌ను తొలగించారని, మతపరమైన కారణం ఏది లేదని వార్తా సంస్థ AFPకి తెలిపారు. కాబట్టి, బెంగళూరులో కాషాయ రంగులో ఉన్న సైన్‌బోర్డ్‌లను తొలగిస్తున్నారనే వాదన అవాస్తవం.

మరి కొన్ని Fact  Checks:

ఎన్నికల సంఘం 2024 లోక్‌సభ ఎన్నికల షెడ్యూల్‌ను ప్రకటించిందా? వైరల్ అవుతున్న నకిలీ సర్క్యులర్; వాస్తవ పరిశీలన

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

నాగార్జున సిమెంట్స్ వారు 9/11లో జరిగిన దాడుల నేపథ్యంతో కూడిన ప్రకటనను తయారుచేసారా? వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim:నాగార్జున సిమెంట్స్ తన ప్రకటనలో ‘కనికరం’ లేకుండా 9/11 థీమ్‌ను(9/11లో జరిగిన దాడుల నేపథ్యంతో కూడిన ప్రకటనను తయారుచేసింది) ఉపయోగించిందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పుడు వాదన. నాగార్జున సిమెంట్స్‌వారు అలాంటి ప్రకటన ఏదీ చూపలేదు.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

ఇది ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు చెందిన సిమెంట్ తయారీదారు నాగార్జున సిమెంట్ యొక్క ప్రకటన అని పేర్కొంటూ సోషల్ మీడియాలో ఒక వీడియో షేర్ చేయబడుతోంది. యానిమేషన్‌లో విమానం న్యూయార్క్ నగరంలోని టవర్ను డీ-కొంటున్నట్లు కానీ టవర్స్ లోకి చొచ్చుకుపోలేక, త్వరగా వెనక్కి వెళ్లి అవతలి వైపుకు వెళ్లి ఎగిరిపోతున్నట్లు చూడవచ్చును.ఇది 9/11 దాడిని గుర్తుచేస్తుంది.ఈ వీడియోలో తెలుగు నటుడు వరుణ్ తేజ్ బ్రాండ్ అంబాసిడర్‌గా కనిపిస్తారు. “భారతీయ ప్రకటనలు దయ(కనికరం) లేనివి” అనే శీర్షికతో దీనిని సెర్గీ కిరియానోవ్ అనే ట్విటర్ వినియోగదారు షేర్ చేసారు.

వీడియోను ఇక్కడ చూడండి:

FACT CHECK

Digiteye India బృందం వాట్సాప్ టిప్‌లైన్‌లో అభ్యర్థనను స్వీకరించి, ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌లో ప్రసిద్ధ సిమెంట్ అయిన నాగార్జున సిమెంట్స్‌ వారు అటువంటి ప్రకటనేమైనా తయారుచేశారని పరిశీలించింది.వరుణ్ తేజ్ దాని బ్రాండ్ అంబాసిడర్‌గా ఉండగా, న్యూయార్క్‌లోని ట్విన్ టవర్స్‌పై 9/11 విమాన దాడుల నేపధ్యాన్ని ఉపయోగించి తీసిన వీడియో ఏదీ లేదు. వరుణ్ తేజ్ నటించిన నాగార్జున సిమెంట్స్ యొక్క తాజా ప్రకటనను ఇక్కడ చూడవచ్చు:

https://www.youtube.com/@nagarjunacement3145

9/11 దాడుల నేపథ్య ప్రకటనకు సంబంధించి నాగార్జున సిమెంట్స్‌ గురించి మరింత శోధన చేయగా ఎటువంటి సమాచారం మరియు వీడియో అందుబాటులో లేదు. Digiteye India బృందం నాగార్జున సిమెంట్స్‌కి ఈ ప్రకటనపై స్పష్టత ఇవ్వాలంటూ ఒక ఇమెయిల్ పంపింది.

మరిన్ని వివరాల కోసం ప్రయత్నించగా,అది నకిలీ వీడియో అని వినియోగదారు స్వయంగా అంగీకరించారని మరియు ట్విట్టర్‌లోని సంభాషణను ఇక్కడ చూడండి:

కాబట్టి,ఈ వీడియో ఫేక్ (నకిలీది).

మరి కొన్ని Fact Checks:

ఎన్నికల సంఘం 2024 లోక్‌సభ ఎన్నికల షెడ్యూల్‌ను ప్రకటించిందా? వైరల్ అవుతున్న నకిలీ సర్క్యులర్; వాస్తవ పరిశీలన

కల్తీ పాల వల్ల 2025 నాటికి 87% భారతీయులు క్యాన్సర్ బారిన పడతారని WHO హెచ్చరిక జారీ చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

 

డీ.ఎం.కే ఎమ్మెల్యే మన్సూర్ మహ్మద్ పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టర్‌ను కొట్టారా? వీడియో వైరల్ అవుతుంది; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: డీ.ఎం.కే నాయకుడు యూనిఫాంలో ఉన్న పోలీసు అధికారిని కొటుతున్నటు చూపించే వీడియో, తమిళనాడులో అధ్వానమైన పరిస్థితిని సూచిస్తుందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పుడు వాదన.మీరట్ బిజెపి కౌన్సిలర్ మునీష్ కుమార్ యొక్క పాత 2018 వీడియో, తమిళనాడులోని డి.ఎం.కె నాయకుడి వీడియోగా చూపించబడింది.

రేటింగ్: పూర్తిగా తప్పు–

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

యూనిఫాంలో ఉన్న పోలీసు అధికారిని ఒక వ్యక్తి కొడుతున్నట్టు మరియు ఆ వ్యక్తి డీ.ఎం.కే నాయకుడన్న వాదనతో ఉన్న ఒక వీడియో అన్ని వార్తల్లో మరియు సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.
క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది: “DMK ఎమ్మెల్యే మన్సూర్ మహ్మద్ తమిళనాడులో డ్యూటీలో ఉన్న పోలీస్ ఇన్‌స్పెక్టర్‌ను కొట్టాడు.మీరు కులాలు,మతాలు మరియు భాషల ఆధారంగా ప్రభుత్వాన్ని ఎంచుకుంటే ఇలా జరుగుతుంది.తమిళనాడు పశ్చిమ బెంగాల్ బాటలో ఉంది.

ఇది తెలుగుతో సహా అన్ని భాషలలోని ప్రధాన టీవీ వార్తల్లో ప్రసారం చేయబడింది.

Fact Check

మన్సూర్ మహమ్మద్ అనే తమిళనాడు ఎమ్మెల్యే (DMK) గురించి వివరాలు సేకరించడానికి ప్రయత్నించగా, మాకు ఆ పేరుతో ఉన్న వ్యక్తి సమాచారం లభించలేదు.మేము వీడియో నుండి కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో ఒరిజినల్(అసలు) వీడియో కోసం ప్రయత్నించగా, ట్విట్టర్‌లో ANI ద్వారా షేర్ చేయబడిన పాత వార్త వీడియోను గమనించాము:

తరువాత, నివేదికలో బిజెపి కౌన్సిలర్ పేరు మునీష్ కుమార్(మనీష్ కుమార్ అని కాకుండా) అని సరిచేయబడి, అతనిపై కేసు నమోదు చేయబడింది:

ఈ సంఘటన విస్తృతంగా నివేదించబడిందని దిగువ Google సెర్చ్ ఫలితాల ద్వారా తెలుస్తుంది.

అక్టోబర్ 20, 2018 నాటి డెక్కన్ క్రానికల్‌లోని ఒక నివేదిక, “ఒక మహిళా న్యాయవాదైనా స్నేహితురాలితో కలిసి రెస్టారెంట్‌కు వెళ్లిన సబ్-ఇన్‌స్పెక్టర్‌ను ఆహారం అందించడంలో జాప్యం గురించి జరిగిన వాగ్వాదంలో దాని యజమాని మరియు మీరట్ వార్డ్ నంబర్ 40 బిజెపి కౌన్సిలర్ మునీష్ కుమార్ కొట్టారని” పేర్కొంది.

అంతేకాకుండా, ఈ సంఘటన 2018 అక్టోబర్ 20న ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని మీరట్ జిల్లా కంకర్‌ఖేడాలో జరిగింది మరియు తమిళనాడులో జరిగినది కాదు. ఈ సంఘటనకి డీ.ఎం.కే పార్టీ ఎమ్మెల్యేకు ఎలాంటి సంబంధం లేదు.

కాబట్టి, ఈ వాదనలో నిజం లేదు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

అయోధ్యలో ఖాళీ మినరల్ వాటర్ ప్లాస్టిక్ బాటిల్ను తిరిగి ఇస్తే ₹5 మనకు అందుతుందా? వాస్తవ పరిశీలన

దక్షిణ భారత పాఠశాలలో మధ్యాహ్న భోజన పథకం కింద అన్నం మరియు పసుపు నీటిని అందిస్తున్నారనేది వీడియో లోని వాదన; వాస్తవ పరిశీలన

మోడీ షేక్‌లను కాషాయ వస్త్రాలు ధరించేలా చేశారా?నకిలీ చిత్రం మళ్లీ వైరల్ అవుతోంది; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/claim:మోడీ స్వయంగా టోపీ పెట్టుకోరు కానీ షేక్‌లను కాషాయ వస్త్రాలు ధరించేలా చేశారనేది వాదన/claim.

నిర్ధారణ/Conclusion:తప్పుడు వాదన.వైరల్ అయిన చిత్రం ఫోటోషాప్ చేయబడింది.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

కాషాయ వస్త్రాలు ధరించిన అబుదాబి పాలకుడు మొహమ్మద్ బిన్ జాయెద్ అల్ నహ్యాన్ ‘MBZ’తో కలిసి భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ దిగిన చిత్రం వాట్సాప్‌లో షేర్ చేయబడింది.హిందీలో క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది: “ఈయన మోడీ! ఆయనే టోపీ ధరించరు, కానీ షేక్‌ను దేవుని చిత్రాలు కలిగి ఉన్న కాషాయ వస్త్రాలు ధరించేలా చేశారు.”ప్రస్తుతం (ఫిబ్రవరి 2024) యుఎఇలో ప్రధాని మోడీ పర్యటన సందర్భంగా ఇది వైరల్ అవుతోంది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందం WhatsAppలో వాస్తవ పరిశీలన కోసం ఈ అభ్యర్థనను అందుకుంది.మా బృందం Google ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో చిత్రం కోసం చూడగా, ఇది 2021లో షేర్ చేయబడిన పాత చిత్రం అని మరియు సోషల్ మీడియాలో కనిపించిన ప్రతిసారీ వాస్తవం పరిశీలించే వారిచే తప్పుగా నిరూపించబడినట్లు గమనించాము. మరింత పరిశీలించగా, ఈ సందర్భం 2021న ప్రధాని మోడీ UAEని సందర్శించినప్పటిదని,అక్కడ ఆయనకి UAE యొక్క ప్రతిష్టాత్మక జాయెద్ మెడల్ లభించింది.

మేము ఒరిజినల్(అసలు) చిత్రం కోసం వెతకగా, అధికారిక PIB వెబ్ సైట్లో ఒక చిత్రాన్ని గుర్తించగలిగాము. అక్కడ ఇద్దరు నాయకులు కరచాలనం చేసుకుంటున్న  మరియు భారత ప్రధానికి UAE పతకాన్ని అందించిన చిత్రమని తెలుస్తుంది.

ఒరిజినల్(అసలు) క్లెయిమ్ ప్రకారం UAE పాలకుడు కాషాయ వస్త్రాలలో కనిపించటం లేదు, కానీ మోడీ మెడల్ మాత్రం రెండు చిత్రాలలో స్పష్టమైన పోలిక కలిగి ఉంది. క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది: “ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోడీ కి ఆగస్ట్ 24,2019న UAEలోని అబుదాబిలో అబుదాబి క్రౌన్ ప్రిన్స్ షేక్ మొహమ్మద్ బిన్ జాయెద్ అల్ నహ్యాన్ ద్వారా UAE యొక్క అత్యున్నత పౌర పురస్కారం ‘ఆర్డర్ ఆఫ్ జాయెద్’ అందజేయబడింది.” ప్రెస్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో విడుదల చేసిన చిత్రాన్ని క్రింద చూడవచ్చు:

The Prime Minister, Shri Narendra Modi being conferred with the UAE’s highest civilian award ‘Order of Zayed’ by the Crown Prince of Abu Dhabi, Sheikh Mohammed Bin Zayed Al Nahyan, at Abu Dhabi, in UAE on August 24, 2019. (PIB)

కావున, చిత్రం నకిలీది,మరియు UAE పాలకున్నీ కాషాయ వస్త్రాలలో చూపించడానికి ఫోటోషాప్ చేయబడింది.

మరి కొన్ని Fact Checks

బీజేపీ గుర్తు(కమలం)తో కూడిన టీ-షర్ట్ ను రాహుల్ గాంధీ ధరించారని తప్పుడు చిత్రం షేర్ చేయబడుతోంది; వాస్తవ పరిశీలన

న్యూజిలాండ్ హోం మంత్రి సనాతన ధర్మాన్ని స్వీకరించారని వీడియో పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

అయోధ్యలో ఖాళీ మినరల్ వాటర్ ప్లాస్టిక్ బాటిల్ను తిరిగి ఇస్తే ₹5 మనకు అందుతుందా? వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: అయోధ్యలో ఖాళీ వాటర్ బాటిల్‌ను తిరిగి ఇస్తే మీకు ₹5 లభిస్తుందనేది వాదన

నిర్ధారణ/Conclusion:డిపాజిట్ రీఫండ్ స్కీమ్ యొక్క QR కోడ్ స్టిక్కర్‌ ఉన్న ఖాళీ బాటిల్‌ను మాత్రమే అయోధ్యలో తిరిగి ఇస్తే ₹5 తిరిగి లభిస్తుంది.
ఏదైనా ఖాళీ బాటిల్‌ను తిరిగి ఇస్తే ఇచ్చే చెల్లింపు పథకం కాదు

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే వార్తా — 

Fact Check వివరాలు

జనవరి 22, 2024న రామాలయాన్ని ప్రారంభించిన తర్వాత అయోధ్య ఇటీవల వార్తల్లోకి వచ్చిన నేపధ్యంలో, క్యూఆర్ కోడ్ స్టిక్కర్‌తో కూడిన ప్లాస్టిక్ మినరల్ వాటర్ బాటిల్ చిత్రం మరియు బాటిల్ తిరిగి ఇచ్చినచో ప్రజలు ₹5 వాపసు పొందవచ్చుననే’ వాదన సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.

ఇది ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

క్లెయిమ్/వాదనలో వాస్తవం పరిశీలించడానికి Digiteye India Team ఈ అభ్యర్థనను అందుకుంది. మొదట బాటిల్ పై ఉన్న స్టిక్కర్‌ యొక్క సమాచారం కోసం చూడగా, ఇది ‘ది కబాడీవాలా‘ పేరుతో లోగోను కలిగి ఉంది. దీని వెబ్‌సైట్ ఈ పథకానికి సంబంధించిన వివరాలను క్రింది విధంగా లభ్యపరిచారు.

ముఖ్యంగా, ఇది ఖాళీ బాటిల్‌ను అయోధ్య నగరంలో ఎక్కడా పడేయకుండా, తిరిగి ఇచ్చేలా ప్రజలను ప్రోత్సహించడానికి సంస్థ ప్రారంభించిన ‘డిపాజిట్ రీఫండ్ సిస్టమ్’ .
అయితే, నిబంధన ఏమిటంటే, బాటిల్‌ను కొనుగోలు చేసేటప్పుడు ₹5 ముందుగానే వసూలు చేయబడుతుంది మరియు ఖాళీ బాటిల్‌ను  ఇచ్చిన తర్వాత తిరిగి ₹5 ఇవ్వబడుతుంది.

ఉదాహరణకి మినరల్ వాటర్ బాటిల్ ధర ₹10 అయితే, మీరు ₹15 చెల్లిస్తారు మరియు ఖాళీ బాటిల్‌ను తిరిగి ఇచ్చిన తర్వాత, మీ డిపాజిట్ ₹5 తిరిగి ఇవ్వబడుతుంది. మేము QR కోడ్‌ని స్కాన్ చేసినప్పుడు, అయోధ్యలోని కలెక్షన్ పాయింట్‌ల జాబితా చూపబడింది. ‘ది కబాడీవాలా’ వెబ్ పేజీ కూడా ‘డిపాజిట్ రీఫండ్ స్కీమ్’ అని స్పష్టం చేసింది. కాబట్టి, ఇది ప్రతి ఖాళీ బాటిల్‌కు(కోడ్ స్టిక్కర్‌ లేని బాటిల్ కూడా) తిరిగి ఇచ్చినప్పుడు ₹5 పొందే ఏకపక్ష పథకం కాదు.

రానున్న భవిష్యత్తులో వేలాది మంది భక్తులు అయోధ్య నగరాన్ని సందర్శిస్తారని భావిస్తున్నందున పరిశుభ్రంగా ఉంచడానికి భోపాల్‌కు చెందిన స్టార్టప్ ‘ది కబాడీవాలా’, మరియు అయోధ్య నగర్ నిగమ్ మధ్య పరస్పర సహకారంతో ఈ పథకం జరిగిందని ఇతర వివరాలు ద్వారా తెలుస్తుంది.

ఇంకా, ‘ది కబాడీవాలా’ వెబ్‌సైట్ ఈ వీడియోలో ఈ పధకం గురించి స్పష్టంగా వివరిస్తుంది:

అందువలన, అయోధ్యలో క్లీన్‌నెస్ డ్రైవ్‌లో భాగంగా, ఈ వాటర్ బాటిళ్లను కొనుగోలు చేసే వ్యక్తులు డిపాజిట్‌గా ₹5 అదనంగా చెల్లించి, ఖాళీ బాటిల్‌ను ఇచ్చి డిపాజిట్ ని తిరిగి పొందవచ్చు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

అయోధ్యలో దొరికిన రాగి స్క్రోల్ (రాగి ఫలకం)బౌద్ధుల కాలానికి చెందినదని వీడియో పేర్కొంది; Fact Check

నేపాలీ హిందువులు బహుమతులతో అయోధ్యకు చేరుకున్నట్లుగా షేర్ చేయబడిన వీడియో; వాస్తవ పరిశీలన

 

కులం ఆధారిత జనాభా గణన ప్రసంగంలో రాహుల్ గాంధీ 50+15=73 అన్నారని పోస్ట్ వైరల్ అయ్యింది? వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: కుల గణనపై తన ప్రసంగంలో కాంగ్రెస్ నాయకుడు రాహుల్ గాంధీ 50+15ని 73గా తప్పుగా లెక్కించారని వీడియో లో పేర్కొన్న వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పుడు వాదన. రాహుల్ గాంధీ ఒరిజినల్ ప్రసంగం నుండి ఆదివాసీలకు సంబంధించిన 8% ప్రస్తావనను తొలగించి వీడియోను మార్చివేయబడింది/సవరించబడింది.

రేటింగ్/Rating: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

Fact check వివరాలు

రాహుల్ గాంధీ కుల గణన మరియు రిజర్వేషన్ సమస్య గురించి మాట్లాడుతున్న వీడియో,ప్రాథమిక గణితం కూడా తెలియదన్నట్లు కాంగ్రెస్ నాయకుడిని ఎగతాళి చేసే ఉద్దేశ్యంతో అనేక శీర్షికలతో(క్యాప్షన్స్)వీడియో వైరల్ అవుతోంది.వీడియోలో,”రాహుల్ గాంధీ, “ఎన్ని?… చెప్పండి… 50.. 15.. ఎన్ని? 73…” అని అనటం చూడవచ్చు. ట్విట్టర్‌లో పోస్ట్‌కు ఇప్పటికే దాదాపు 2 లక్షల వీక్షణలు వచ్చాయి మరియు చాలా మంది దీనిని రీట్వీట్ కూడా చేశారు.

FACT CHECK

రాహుల్ గాంధీ చాలా కాలంగా కుల గణనకు సంబంధించిన సంఖ్య గురించి మాట్లాడటం తెలిసిందే,మరియు ఎప్పుడూ అలాంటి తప్పు చేయలేదు.ఈ వీడియోలో ఆయన ప్రసంగం అనుమానాదాస్పదంగా అనిపించి, digiteye India టీమ్ ఒరిజినల్(అసలు) వీడియో కోసం చూడగా,ఛత్తీస్‌గఢ్‌లో రాహుల్ గాంధీ ప్రసంగాన్ని గమనించాము.కొనసాగుతున్న భారత్ జోడో న్యాయ్ యాత్రలో భాగంగా ఆయన మాట్లాడుతున్న వీడియో,భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ అధికారిక X (గతంలో ట్విట్టర్) హ్యాండిల్‌లో అప్‌లోడ్ చేయబడింది.

Twitterలో షేర్ చేయబడిన క్రింది వీడియో, అసలైన(ఒరిజినల్)వీడియో మరియు మార్చబడిన వీడియో మధ్య వ్యత్యాసాన్ని స్పష్టంగా చూపిస్తుంది:

Fake Video Alert 📢


నిర్దిష్ట క్లిప్‌లో రాహుల్ గాంధీ, రిజర్వేషన్‌లపై జర్నలిస్టు అడిగిన ప్రశ్నను గుర్తు చేసుకుంటూ, కుల గణన వల్ల సమాజంలో మరింత విభజన జరగదని వివరించడం జరిగింది.మన సమాజంలోని ఇతర వెనుకబడిన కులాలు (ఓబీసీ), ఆదివాసీలు (ఎస్టీ), దళితుల (ఎస్సీ) శాతాన్ని ప్రస్తావిస్తూ, ఈ మూడు గ్రూపులు దేశ జనాభాలో వరుసగా 50%, 8% మరియు 15% ఉన్నాయని రాహుల్ గాంధీ అన్నారు.

తరువాత, అతను హిందీలో ఇలా అన్నారు, “50+15+8 అంటే 73. 73% మందికి ఏమీ రాకపోతే; మీడియాలో ప్రాతినిధ్యం లేదు, అతిపెద్ద 200 కార్పొరేట్‌లలో పని చేయటం లేదు, PMOలో లేరు, బ్యూరోక్రసీలో లేరు, ప్రైవేట్ ఆసుపత్రులలో లేరు,ఏ పాఠశాలలు లేదా విశ్వవిద్యాలయాలు వారి పరిధిలో లేవు,మరి భారత్‌ను ఎలా ఏకం చేయవచ్చు?”

అయితే, ట్విటర్‌లో వైరల్ అయిన వీడియో ఆదివాసీల సంఖ్య 8%కి సంబంధించిన మాటను తొలగించి మార్చి, 50+15=73 లాగా కనిపించేలా చేయబడింది.

అందువలన, ప్రాథమిక గణనను(కుల సంఖ్య కూడికను) తప్పుగా చూపుతూ రాహుల్ గాంధీని చెడుగా చూపించడానికి మార్చబడిన వీడియో పోస్ట్ చేయబడింది.

మరి కొన్ని Fact Checks:

బీజేపీ గుర్తు(కమలం)తో కూడిన టీ-షర్ట్ ను రాహుల్ గాంధీ ధరించారని తప్పుడు చిత్రం షేర్ చేయబడుతోంది; వాస్తవ పరిశీలన

కాంగ్రెస్ అధినేత రాహుల్ గాంధీ దివ్యాంగ వ్యక్తితో కరచాలనం చేస్తూ కనిపించే వీడియో, తప్పు దారి పట్టించే ప్రయత్నం. వాస్తవ పరిశీలన

 

దక్షిణ భారత పాఠశాలలో మధ్యాహ్న భోజన పథకం కింద అన్నం మరియు పసుపు నీటిని అందిస్తున్నారనేది వీడియో లోని వాదన; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: దక్షిణ భారత పాఠశాలలో మధ్యాహ్న భోజన పథకం కింద అన్నం మరియు పసుపు నీటిని అందిస్తున్నారనేది వీడియో లోని వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:తప్పుడు వాదన.వైరల్ వీడియోలో ఆరోపిస్తున్నట్లు, వీడియో దక్షిణ భారతదేశంకు సంబంధించినది కాదని ఒడిశా ప్రభుత్వ పాఠశాలకు సంబంధించిదని నిర్ధారింపబడింది.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

దక్షిణ భారతదేశంలో అమలవుతున్న మధ్యాహ్న భోజన పథకంలో అన్నం,పసుపు నీళ్లు మాత్రమే అందిస్తున్నారంటూ పేర్కొంటూ సోషల్ మీడియాలో ఓ చిన్న వీడియో వైరల్ అవుతోంది.  హిందీలో క్యాప్షన్ ఈ విధంగా ఉంది:” देखें कि दक्षिण भारत के सरकारी स्कूलों में मध्याह्न भोजन कैसे उपलब्ध कराया जा रहा है। केवल चावल और हल्दी वाला पानी।” [తెలుగు అనువాదం “దక్షిణ భారతదేశంలోని ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో మధ్యాహ్న భోజనం ఎలా అందిస్తున్నారో చూడండి. అన్నం మరియు పసుపు నీళ్లు మాత్రమే.”]

ఇది ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

Fact Check

వీడియో యొక్క ముఖ్య ఫ్రేమ్‌లను తీసుకుని, Digiteye India బృందం గూగుల్ రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌ను ఉపయోగించి చూడగా, ఒరిజినల్ వీడియోను బిగుల్ టీవీ (ఒడిశా) యూట్యూబ్‌లో ఫిబ్రవరి 1, 2024న పోస్ట్ ను గమనించాము.వీడియో శీర్షిక ఇలా ఉంది”మిడ్-డే భోజనంలో ఇలాంటి పప్పులను ఎవరూ తమ మొత్తం జీవితంలో తిని ఉండరు ;మన పూర్వీకులకు కూడా తిని ఉండరు.ఈ ప్రభుత్వ హయాంలో అది ఎలా సాధ్యం అయింది?”

ఒరిజినల్(అసలు) వీడియోలో, ఆ వ్యక్తి తాను ఫిర్యాదు చేయడం లేదని, అయితే ఎలాంటి పప్పులు వడ్డిస్తున్నారో తెలుసుకోవాలని కార్మికులతో ఒడియాలో ఇలా మాట్లాడుతున్నట్లు కనిపిస్తుంది.  “ఇవి పప్పులు కావు, మీరు వడ్డిస్తుంది నీరు. మీరు తక్కువ మోతాదులో ఆహార పదార్థాలను అందుకున్నందున పరిమిత వనరులతో ఇక్కడ పని చేస్తున్నారని నాకు తెలుసు,అయినా కానీ నేను వెళ్లి దీని గురించి BDO (బ్లాక్ డెవలప్‌మెంట్ ఆఫీసర్)కి ఫిర్యాదు చేస్తాను.

అందువలన, వీడియో ఒడిశాలోని ప్రభుత్వ పాఠశాలకు సంబంధించినది, దక్షిణ భారత ప్రభుత్వ పాఠశాలకు చెందినది కాదు.

మరి కొన్ని fact Checks:

చాక్లెట్ తినడం వల్ల మొటిమలు వస్తాయని వైరల్ పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; వాస్తవ పరిశీలన

‘గాఢమైన పసుపురంగు’ ఉన్న పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’అనే పదార్థముందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

 

 

లేదు, “డీ.ఎం.కే ఓట్ల కోసం హిందువులను అడుక్కోదు” అని స్టాలిన్ ఎప్పుడూ చెప్పలేదు; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: స్టాలిన్ ఈ విధంగా పేర్కొన్నారు: “మా విజయం పూర్తిగా హిందూ ఓట్లపై ఆధారపడి ఉందనుకుంటే,మేము ఓడిపోయినా కూడా పట్టించుకోము.అంతేకాని,హిందువులను ఓట్లు అడుక్కునే స్థాయికి డీ.ఎం.కే (DMK) దిగజారదు.”

నిర్ధారణ/Conclusion:తప్పుడు వాదన. తమిళనాడు ముఖ్యమంత్రి ఎం.కె.స్టాలిన్ చేసిన వ్యాఖ్యలతో అటువంటి వార్తా నివేదికను ‘న్యూస్7 తమిళ్’ ప్రసారం చేయలేదు.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

డీఎంకే అధినేత స్టాలిన్ హిందువులను కించపరిచేలా వ్యాఖ్యలు చేశారంటూ సోషల్ మీడియాలో ఓ పోస్ట్ షేర్ అవుతోంది.పోస్ట్‌లో తమిళనాడు ముఖ్యమంత్రి చిత్రంతో పాటు వార్తా నివేదిక యొక్క  స్క్రీన్ షాట్ ఉంది.

న్యూస్7 తమిళ్ లోగోతో స్క్రీన్ షాట్ చూడవచ్చు.స్టాలిన్ ఉద్దేశపూర్వకంగా చెప్పినట్లు పోస్ట్ పేర్కొంది: “మా విజయం పూర్తిగా హిందూ ఓట్లపై ఆధారపడి ఉందనుకుంటే,మేము ఓడిపోయినా కూడా పట్టించుకోము.అంతేకాని,హిందువులను ఓట్లు అడుక్కునే స్థాయికి డీ.ఎం.కే (DMK) దిగజారదు.”

పోస్ట్ ఇక్కడ చూడండి:

ఇది Facebookలో ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

ఒక రాజకీయ నాయకుడి నుండి ఇలాంటి వ్యాఖ్యల సంభవం కావేమో అన్న కోణంలో నుండి అలోచించి బృందం ఈ పోస్ట్ వాస్తవ పరిశీలనకు పూనుకుంది.ముందుగా, మేము ఇతర TV ఛానెల్ వార్తా నివేదికల కోసం పరిశీలించినప్పుడు, ఇది ఎక్కడ కూడా ప్రసారం చేయబడలేదు.ఇతర సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌ల ద్వారా లేదా Google News కూడా అటువంటి నివేదికను దొరకలేదు.

మేము చిత్రం నుండి కీ ఫ్రేమ్‌ని పరిశీలిస్తున్నపుడు, తేదీని(ఫిబ్రవరి 15, 2019, 02:00 PM)గమనించి,అప్పుడు స్టాలిన్ తమిళనాడు ముఖ్యమంత్రి కాదు, డీఎంకేకు చెందిన పళనిస్వామి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నారని తెలుసుకున్నాము.

వాస్తవానికి, జమ్మూ మరియు కాశ్మీర్‌లో ప్రాణాలు కోల్పోయిన సైనికులకు ఆర్థిక సహాయం అందిస్తున్నట్లు కనిపించిన అప్పటి తమిళనాడు ముఖ్యమంత్రి పళనిస్వామి యొక్క ప్రకటన మరియు క్లెయిమ్ లో చూపబడిన అదే తేదీ,సమయాన్ని కలిగి ఉన్న “న్యూస్ 7 తమిళ్” యొక్క 2019 నివేదికను మేము గమనించాము.పాత చిత్రం మార్చబడింది కానీ తేదీని మార్చలేదు,కాబట్టి ఇది మార్చబడిన చిత్రం అనే వాస్తవాన్ని తెలియజేస్తుంది.

మే 7, 2021న స్టాలిన్ తమిళనాడు ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.డీ.ఎం.కే (DMK)హిందువులకు వ్యతిరేకం కాదని స్టాలిన్ ప్రతి సారి స్పష్టం చేశారు.అక్టోబర్ 2023లో సనాతన ధర్మంపై ఆయన కుమారుడు ఉదయనిధి స్టాలిన్ చేసిన వ్యాఖ్యలు సంచలనంగా మారినప్పుడు, హిందూ మతంపై వ్యాఖ్యలు చేయడం మానుకోవాలని స్టాలిన్ డీ.ఎం.కే (DMK) నాయకులందరినీ బహిరంగంగా కోరారు.

కాబట్టి, ఈ 2019 వీడియోలోని మాజీ ముఖ్యమంత్రి పళనిస్వామి చిత్రంపై స్టాలిన్ చిత్రంను సూపర్ ఇంపోసు(Superimpose) చేసి క్లెయిమ్ లోని చిత్రంగా మార్చబడింది.

మరి కొన్ని Fact Checks:

నేపాలీ హిందువులు బహుమతులతో అయోధ్యకు చేరుకున్నట్లుగా షేర్ చేయబడిన వీడియో; వాస్తవ పరిశీలన

తమిళనాడులోని బీహెచ్ఈఎల్ (తిరుచ్చి యూనిట్) రామమందిరం కోసం ఈ భారీ గంటలను తయారు చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

 

 

బీజేపీ గుర్తు(కమలం)తో కూడిన టీ-షర్ట్ ను రాహుల్ గాంధీ ధరించారని తప్పుడు చిత్రం షేర్ చేయబడుతోంది; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: రాహుల్ గాంధీ బీజేపీ చిహ్నం ఉన్న టీ-షర్ట్ ధరించిన చిత్రం, ఆయన బీజేపీ ఏజెంట్ అనే వాదనతో షేర్ చేయబడింది

నిర్ధారణ/Conclusion: వాదన తప్పు.రాహుల్ గాంధీ ధరించిన టీ-షర్ట్‌పై బీజేపీ గుర్తును మార్ఫింగ్ చేసి,ఆయన బీజేపీ ఏజెంట్ అని తప్పుదోవ పట్టించే ఉద్దేశంతో షేర్ చేయబడింది.

రేటింగ్: తప్పుదోవ వార్త —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

కాంగ్రెస్ అధినేత రాహుల్ గాంధీ భారతీయ జనతా పార్టీ (బీజేపీ) గుర్తు ఉన్న టీ షర్ట్ ధరించి ఉన్న ఫోటో ఇంటర్నెట్‌లో వైరల్ అవుతోంది.

ఇది ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.కాంగ్రెస్ నాయకుడు రాహుల్ గాంధీ ‘భారత్ జోడో న్యాయ్ యాత్ర’ జనవరి 14, 2024న మణిపూర్‌లో ప్రారంభమైనప్పుడు ఈ వాదన చేయబడింది.హిందీలో క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది, “हमने तो पहले ही कहा था की यह राहुल गांधी बीजेपी का एजेंट है, आज हमने राहुल गांधी को रंगे हाथो पकड़ लिया है” [తెలుగు అనువాదం: “రాహుల్ గాంధీ బీజేపీ ఏజెంట్ అని ముందే చెప్పాము,ఈరోజు రాహుల్ గాంధీని రెడ్ హ్యాండెడ్ గా పట్టుకున్నాం.”]

FACT CHECK

బీజేపీ గుర్తు ఉన్న టీ షర్టు ధరించిన రాహుల్ గాంధీ చిత్రం చాలా వింతగా కనిపిస్తుండడంతో ఒరిజినల్(అసలు) చిత్రం కోసం ప్రయత్నించాము.చివరగా, గూగుల్ రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌తో, ఒరిజినల్(అసలు) చిత్రాన్ని కాంగ్రెస్ పార్టీ అధికార ప్రతినిధి సుప్రియా శ్రీనాట్ అధికారిక ఇన్‌స్టాగ్రామ్ పేజీలో పోస్ట్ చేసినట్లు మేము గమనించాము.

శ్రీనాట్ కాంగ్రెస్ సోషల్ మీడియా మరియు డిజిటల్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లకు హెడ్ గా ఉన్నారు మరియు ఆమె జనవరి 14, 2024న హిందీలో ఒక శీర్షికతో చిత్రాన్ని షేర్ చేసుకున్నారు, “जब ईस्ट से वेस्ट की यात्रा की बात हुई थी – तो मैंने कहा कि यह यात्रा सिर्फ़ और सिर्फ़ मणिपुर से शुरू हो सकती है” [తెలుగు అనువాదం: మేము తూర్పు నుండి పడమరకు ప్రయాణించడం గురించి మాట్లాడినప్పుడు – ఈ యాత్ర మణిపూర్ నుండి మాత్రమే ప్రారంభించాలని నేను చెప్పాను]

రాహుల్ గాంధీ ధరించిన టీ-షర్ట్‌పై బీజేపీ గుర్తును మార్ఫింగ్ చేసి,ఆయన చిత్రం మార్చివేయబడింది.

కాబట్టి ఈ వాదన తప్పు.

 

మరి కొన్ని Fact Checks:

రాహుల్ గాంధీ యొక్క ‘భారత్ మాత’ ప్రసంగాన్ని అసందర్భంగా ట్వీట్ చేశారు; వాస్తవ పరిశీలన

రాహుల్ గాంధీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్‌ను ప్రకటించారా? వాస్తవ పరిశీలన

 

 

న్యూజిలాండ్ హోం మంత్రి సనాతన ధర్మాన్ని స్వీకరించారని వీడియో పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim:న్యూజిలాండ్ హోం మంత్రి సనాతన ధర్మాన్ని స్వీకరిస్తున్నారనే వాదనతో వీడియో షేర్ చేయబడింది.

నిర్ధారణ/Conclusion:తప్పు.న్యూజిలాండ్ హోం మంత్రి సనాతన ధర్మాన్ని అవలంబిస్తున్న వీడియో కాదు.అది బ్రెంట్ గోబుల్ అనే అమెరికన్ యోగా టీచర్ రోజువారీ ప్రార్థనలో ఉన్న వీడియో.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

వీడియోలో చేతులు జోడించి హిందూ ఆచారాలను నిర్వహిస్తున్న విదేశీయుడు న్యూజిలాండ్ హోం మంత్రి అని మరియు ఆయన సనాతన ధర్మాన్ని స్వీకరిస్తున్నారనే వాదన X (గతంలో ట్విట్టర్)లో వైరల్ అవుతోంది.

The video had garnered over two lakh views already and can be seen here and here.

FACT CHECK

న్యూజిలాండ్‌కు సంబంధించిన హోం మంత్రి వివరాల కోసం Digiteye India బృందం పరిశీలించగా,అలాంటి మంత్రిత్వ శాఖ లేదా దానికి నాయకత్వం వహిస్తున్న వ్యక్తిలు దొరకలేదు కానీ,ప్రతుస్తం బ్రూక్ వాన్ వెల్డెన్ న్యూజిలాండ్‌ అంతర్గత వ్యవహారాలు & వర్క్‌ప్లేస్ రిలేషన్స్ అండ్ సేఫ్టీ మంత్రిగా పని చేస్తున్నట్టు గమనించాము.
మరియు, వీడియో నుండి కొన్ని కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని వాటిని Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో పరిశీలించగా వీడియోలో ఉన్న వ్యక్తి బ్రెంట్ గోబుల్ అనే అమెరికన్ యోగా టీచర్ అని ఫలితాలు వెల్లడయ్యాయి.

సోషల్ మీడియా హ్యాండిల్ ప్రకారం, బ్రెంట్ గ్లోబ్ ప్రస్తుతం గోవాలోని అంజునాలో నివసిస్తూ, అన్ని వయసుల వారికి యోగా నేర్పిస్తున్నారు.అతని ఇన్‌స్టాగ్రామ్ ఖాతాను పరిశీలించినప్పుడు, అతను నవంబర్ 2, 2023న పోస్ట్ చేసిన ఒరిజినల్ వీడియోను గమనించాము.
వీడియో కాప్షన్ ఈ విధంగా ఉంది, “గత రాత్రి అలెక్స్ నామకరణ కార్యక్రమం జరిగింది. హిందూ మతం నా పెంపకంలో భాగం కానప్పటికీ, నా భార్య మరియు అత్తమామలకు ముఖ్యమైన ఆచారాలలో పాల్గొనడం నాకు చాలా ఇష్టం. నా కొడుకుకు అందమైన జీవితం ఉండాలని,అవసరమైన సవాళ్లును ఎదురుకుంటూ పోరాడాలని,మనస్ఫూర్తిగా ప్రేమించాలని కోరుకుంటున్నాను”.

 

యోగా టీచర్ వీడియో న్యూజిలాండ్ హోం మంత్రి సనాతన ధర్మాన్ని అవలంబిస్తున్నట్లుగాషేర్ అవుతోంది.

మరి కొన్ని Fact Checks:

జో బిడెన్, రిషి సునక్, జస్టిన్ ట్రూడో రామమందిర కార్యక్రమానికి హాజరయ్యారని ఒక వీడియో ద్వార దావా చేయబడింది; వాస్తవ పరిశీలన

నేపాలీ హిందువులు బహుమతులతో అయోధ్యకు చేరుకున్నట్లుగా షేర్ చేయబడిన వీడియో; వాస్తవ పరిశీలన