Tag Archives: telugu fake news

ప్రస్తుతం పెరుగుతున్న కోవిడ్ -19 కేసుల కారణంగా AP, తెలంగాణలలో పాఠశాలలు మూసివేయబడ్డాయా? వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/Claim: పెరుగుతున్న కరోనా కేసుల నేపథ్యంలో రెండు తెలుగు రాష్ట్రాల ప్రభుత్వాలు విద్యాసంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించాయి.

నిర్ధారణ/Conclusion: ప్రస్తుత కోవిడ్-19 కేసులకు సంబంధించి తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విద్యాసంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించలేదు. మార్చి 2020లోని పాత వీడియో ఇప్పుడు షేర్ చేయబడుతోంది.

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే వార్త–

Fact Check వివరాలు:

ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణల్లో JN.1 వేరియంట్‌కి సంబంధించిన కొత్త కరోనా కేసులు నమోదవుతున్న నేపథ్యంలో రెండు తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విద్యా సంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించాయని సోషల్ మీడియాలో ఒక పోస్ట్ షేర్ అవుతోంది.

ఇదే విషయాన్ని తెలియజేసే ‘టీవీ9 వార్తా కథనం’ కూడా సందేశంలో జత చేసి ఉంది. వార్తా కథనంలో స్పష్టంగా కనబడుతుంది: “తెలంగాణ సెలవులు 28/12/23 నుండి 18/01/24 వరకు.” ఈ వీడియో వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye India వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన అందుకుంది.

 

FACT CHECK

వాదన/క్లెయిమ్ లోని వాస్తవాన్ని పరిశీలించగా, ఇది అప్పటికే ఇన్స్టాగ్రామ్ లో షేర్ చేయబడిందని గమనించాము.షేర్ చేయబడుతున్న వీడియో తాజా వీడియోగా కనిపించేలా వీడియోపై కొన్ని తేదీలు సూపర్మోస్(superimposed) చేయబడ్డాయి. కానీ డిసెంబర్ 2023 నుండి రెండు తెలుగు రాష్ట్రాల్లో JN.1 కరోనా వేరియంట్ కేసులు నమోదైన తర్వాత TV9 వార్తా ఛానల్ మాత్రం ఇటీవలి కాలంలో ఇలాంటి వార్తలను ప్రసారం చేయలేదు.

TV9 న్యూస్ ఆర్కైవ్‌లను మరింత పరిశీలించగా,ఇది భారతదేశంలో కరోనా వ్యాప్తి చెందడం మరియు మహమ్మారి కారణంగా దేశవ్యాప్తంగా లాక్‌డౌన్ విధించబడిన సమయంలో అనగా 2020 మార్చి 18న ప్రచురించబడిన వార్తా నివేదిక.

తెలుగు వార్తాకథనం ఇలా పేర్కొంది: ““ఏపీ కీలక నిర్ణయం.. విద్యాసంస్థలు బంద్”

JN.1 వేరియంట్ కరోనావైరస్ లేదా కోవిడ్-19 కారణంగా ఇటీవలి రోజుల్లో AP మరియు తెలంగాణలో పాఠశాలలు మూసివేయబడుతున్నాయా అని ఇతర వార్తా నివేదికలను పరిశీలించినప్పుడు, రెండు తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు అలాంటి ప్రకటన ఏది కూడా చేయలేదని తెలుసుకున్నాము.ఈ వార్త ఏ టీవీ న్యూస్ ఛానెల్ లేదా TV9 తెలుగు లేదా స్థానిక వార్తాపత్రిక  కూడా నివేదింలేదు.

ప్రస్తుతం, దేశంలో కోవిడ్ -19 కేసుల పెరుగుదల చాలా తక్కువగా ఉంది మరియు అటువంటి కేసులపై అప్రమత్తంగా ఉండాలని,కేసుల సంఖ్య పెరిగితే ఆసుపత్రులను సిద్ధంగా ఉంచాలని కేంద్రం , రాష్ట్రాలకు మార్గదర్శకాలను జారీ చేసింది.దీని ప్రకారం, కోవిడ్ -19 కేసుల పెరుగుదల దృష్ట్యా ఆసుపత్రులను అప్రమత్తం చేస్తూ AP మరియు తెలంగాణ ప్రభుత్వాలు అనేక సూచనలను జారీ చేశాయి.

అందువలన, కోవిడ్ -19 కేసుల పెరుగుదల కారణంగా రెండు తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విద్యా సంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించాయన్న వాదన తప్పు, మరియు ఈ వాదన/దావాకు మద్దతుగా  2020 పాతలోని వీడియో షేర్ చేయబడుతోంది.

 

మరి కొన్ని Fact Checks:

కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించాలో AIIMS ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఫైజర్ కోవిడ్-19 టీకాలు మంకీపాక్స్ వ్యాప్తికి కారణమైందని వైరల్ వీడియో పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check

 

నేపాలీ హిందువులు బహుమతులతో అయోధ్యకు చేరుకున్నట్లుగా షేర్ చేయబడిన వీడియో; వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/Claim: భగవాన్ రామ్ మరియు సీతమ్మ తల్లి వివాహ కానుక వేడుకను నేపాల్‌లోని సీత పుట్టింటి నుండి అయోధ్యలోని భగవాన్ రామ మందిరం వరకు పెద్ద ఊరేగింపుగా నిర్వహిస్తున్నారనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పు సందేశం.జూలై 2023లో ధీరేంద్ర కృష్ణ శాస్త్రి నిర్వహించిన ‘భగవత్ కథ’ కోసం 3 కిలోమీటర్ల పొడవైన కలశ యాత్రలో వేలాది మంది మహిళలు పాల్గొన్న ఒక పాత వీడియోను, జనవరి 2024లో అయోధ్యలో జరిగే ‘ప్రాణ ప్రతిష్ఠ’కోసం తరలి వస్తున్న నేపాల్ భక్తుల యాత్రగా షేర్ చేయబడింది.

రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

Fact Check వివరాలు:

జనవరి 22, 2024న అయోధ్యలోని రామమందిరంలో జరిగే ‘ప్రాణ ప్రతిష్ఠ’ కార్యక్రమం సమీపిస్తున్న తరుణంలో, సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌ఫారమ్‌లలో అనేక తప్పుడు వీడియోలు షేర్ చేయ బడుతున్నాయి.ఈ కార్యక్రమానికి నేపాల్ నుండి భారతదేశానికి ‘జై శ్రీ రామ్’ అని నినాదాలు చేస్తు వస్తున్న భక్తుల ఊరేగింపని ఒక వాదనతో షేర్ చేయ బడుతున్న  వీడియో చూడవచ్చు.

వీడియో చూడండి:

జనవరి 22, 2024న ‘ప్రాణ ప్రతిష్ఠ’ కార్యక్రమం ఏర్పాటు చేయబడింది మరియు రెండు లక్షల మందికి పైగా భక్తులు అయోధ్యలో జరిగే వేడుకను చూసే అవకాశం ఉంది. ఈ నేపథ్యంలో, ఈ వైరల్ సందేశం దేశంలోని చాలా మంది వీక్షకుల దృష్టిని ఆకర్షించింది.

పోస్ట్ యొక్క శీర్షిక ఇలా ఉంది:”భగవాన్ రామ్ మరియు సీతమ్మ తల్లి వివాహ కానుక వేడుకను నేపాల్‌లోని సీత పుట్టింటి నుండి అయోధ్యలోని భగవాన్ రామ మందిరం వరకు పెద్ద ఊరేగింపుగా నిర్వహిస్తారు”.

అదే వీడియోతో కూడిన మరొక సందేశం వేరొక శీర్షికతో ఇలా ఉంది:
బ్రాహ్మణులు కారు, ‘క్షత్రియులు కారు ‘వైశ్యులు’ కారు ‘శూద్రులు’కారు, కేవలం ఒక మహాసముద్రం లాగా హిందువులంతా నేపాల్ నుండి అయోధ్యకు #రామమందిరప్రాణప్రతిష్ట కోసం చేరుకుంటున్నారు”.

వీడియో ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ విస్తృతంగా షేర్ చేయబడింది.


FACT CHECK

అదే వీడియో చాలా సందర్భాలలో షేర్ చేయడంతో Digiteye India టీమ్ దాన్ని వాస్తావ పరిశీలన కోసం స్వీకరించింది.మేము వీడియోను కీలక ఫ్రేమ్‌లుగా విభజించి, Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌ ఉపయోగించి పరిశీలించగా,9 జూలై 2023న ట్విట్టర్లో పోస్ట్ చేసిన ధీరేంద్ర కృష్ణ శాస్త్రి భక్తుల ఊరేగింపుకు సంబంధించిన వీడియో అని తెలుకున్నాము.

“నోయిడాలోని బాగేశ్వర్ ధామ్ సర్కార్ కలాష్ యాత్ర” అని పిలువ బడే ఇది, విస్తృతంగా షేర్ చేయబడింది.గూగుల్‌లో మరిన్ని వివరాల కోసం చూడగా, అది “జైత్‌పూర్ గ్రేటర్ నోయిడా శోభా యాత్ర మరియు కలాష్ యాత్ర” అని తెలుసుకున్నాము. వీడియోను ఇక్కడ చూడండి:

ఈ సంఘటన ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ నివేదించబడింది.

గ్రేటర్ నోయిడాలో దివ్య దర్బార్ వేడుకలకు ముందు పెద్ద కలశ యాత్ర నిర్వహించినట్లు నివేదికలు పేర్కొన్నాయి.మూడు కిలోమీటర్ల మేర జరిగిన ఈ కలశ యాత్రలో వేలాది మంది ప్రజలు ముఖ్యంగా మహిళలు పాల్గొన్నారు. ధీరేంద్ర కృష్ణ శాస్త్రిచే నిర్వహించబడిన’భగవత్ కథ’ జూలై 10 మరియు జూలై 16 మధ్య జరిగింది.

కావున, జనవరి 22, 2024న జరగబోయే రామమందిర ప్రాణ ప్రతిష్ట   ఘటన కోసం నేపాల్ భక్తులు బహుమతులు తీసుకువస్తున్నట్లుగా 2023 జూలై నాటి ఒక పాత తప్పుడు వీడియో షేర్ చేయబడింది.

 

మరి కొన్ని Fact Checks:

అయోధ్య రామమందిరం ప్రారంభోత్సవ కార్యక్రమంలో భాగంగా 25,000 హోమ గుండాలను ఏర్పాటు చేశారా? వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వీడియోలో కేరళ దేవాలయంలోని ప్రసిద్ధ శాఖాహార మొసలిని గురించి తెలుపుతున్నారా? వాస్తవ పరిశీలన

 

తమిళనాడులోని బీహెచ్ఈఎల్ (తిరుచ్చి యూనిట్) రామమందిరం కోసం ఈ భారీ గంటలను తయారు చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim:తమిళనాడులోని బీహెచ్ఈఎల్ (తిరుచ్చి యూనిట్) రామమందిరం కోసం ఈ భారీ గంటలను చేసిందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:నిజానికి ఈ గంటలు అయోధ్య రామమందిరం కోసం తయారు చేయబడినవే,కానీ క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా BHEL(త్రిచ్చి) కాకుండా, తమిళనాడులోని నామక్కల్ జిల్లాలోని మోహనూర్ రోడ్‌లోని “ఆండాల్ మోల్డింగ్ వర్క్స్ ” వారు వీటిని తయారు చేసారు.

రేటింగ్ :తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

తమిళనాడులోని తిరుచిరాపల్లిలో ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ – భారత్ హెవీ ఎలక్ట్రికల్ లిమిటెడ్ (బిహెచ్‌ఇఎల్) -భారీ గుడి గంటలను తయారు చేసి ట్రక్కులో అయోధ్య రామ మందిరానికి తరలిస్తుందనే వాదనతో ఒక వీడియో వైరల్ అవుతోంది.

వాదన ఇలా ఉంది:भारत हैवी इलेक्ट्रिकल्स, त्रिचुरापल्ली में निर्माण कर अयोध्या मंदिर को भेजे जा रहे हैं ये सभी घंटे जय श्री राम लिख कर शेयर करें (తెలుగు అనువాదం: “BHEL తిరుచ్చి సంస్థ అయోధ్య ఆలయం కోసం ఈ గంటలను తయారు చేసి అయోధ్యాధామానికి (రామ మందిరం)కి తరలిస్తోంది.కామెంట్ బాక్స్‌లో జై శ్రీ రామ్ అని వ్రాసి, దానిని భక్తుడిగా షేర్ చేయండి”).

FACT CHECK

BHEL ఒక ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (PSU) మరియు అటువంటి నివేదిక ఏ వార్తా సంస్థలలో కనిపించలేదు కావున Digiteye India బృందం వాస్తవ పరిశీలన ప్రక్రియ చేపట్టింది.గూగుల్ రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో వీడియో దృశ్యాల కీలక ఫ్రేములు పరిశీలించినప్పుడు, ఒరిజినల్ వీడియో గత నెలలో ‘మోజో స్టోరీ’ అనే వీడియో పబ్లిషర్ ద్వారా అప్‌లోడ్ చేయబడిందని, మరియు తమిళనాడు నుండి ‘నలభై రెండు(42) గుడి గంటలు’ రవాణా చేయబడినట్లు తెలుసుకున్నాము.

గూగుల్ న్యూస్‌లో మరింత సమాచారం కోసం చూడగా, బెంగళూరుకు చెందిన రాజేంద్ర ప్రసాద్ అనే భక్తుడు అయోధ్య రామ మందిరం కోసం నమక్కల్ జిల్లాలోని మోహనూర్ రోడ్‌లోని “ఆండాల్ మోల్డింగ్ వర్క్స్”‌కి “48 గుడి గంటల తయారీ” ఆర్డర్ ఇచ్చాడని తెలిసింది.మొదటి బ్యాచ్ 42 గంటలు పూర్తయ్యాయని, బెంగళూరుకు రవాణా చేయడానికి ముందు పూజించడం కోసం నామక్కల్‌లోని ఆంజనేయర్ ఆలయంలో ఉంచామని నివేదిక పేర్కొంది.వార్తా నివేదికలను ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ చూడవచ్చు.

ఒక ప్రభుత్వ రంగ సంస్థ (PSU)అయిన BHEL,ఈ గుడి గంటలు తయారు చేసిందని ఏ వార్తా సంస్థలు నివేదించలేదు.ఒకవేళ BHELకి అటువంటి ఆర్డర్ ఏదైనా వచ్చి ఉంటె, వార్తా నివేదికలలో విస్తృతంగా కవర్ చేయబడి ఉండేది. కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

అయోధ్యలో దొరికిన రాగి స్క్రోల్ (రాగి ఫలకం)బౌద్ధుల కాలానికి చెందినదని వీడియో పేర్కొంది; Fact Check

జాతీయ వైద్య కమిషన్ తన లోగోను రంగులతో ఉన్న ధన్వంతరి చిత్రంతో మార్చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వీడియోలో కేరళ దేవాలయంలోని ప్రసిద్ధ శాఖాహార మొసలిని గురించి తెలుపుతున్నారా? వాస్తవ పరిశీలన

మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు భారత ప్రధాని మోడీపై తన మంత్రులు చేసిన వ్యాఖ్యలకు క్షమాపణలు చెబుతూ ట్వీట్ చేసారా?; వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

వాదన/Claim: భారత ప్రధాని మోదీపై తన ముగ్గురు మంత్రులు చేసిన వ్యాఖ్యలకు మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు మహమ్మద్ ముయిజ్జూ భారతీయులకు క్షమాపణలు చెప్పారనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు మహమ్మద్ ముయిజ్జూ తన ముగ్గురు మంత్రులు చేసిన వ్యాఖ్యలపై భారతీయులకు క్షమాపణలు చెబుతూ ఎలాంటి ట్వీట్ చేయలేదు.

రేటింగ్ :తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం –

వాస్తవ పరిశీలన యొక్క వివరాలు:

మాల్దీవులకు చెందిన ముగ్గురు మంత్రులు,పర్యాటకం కోసం లక్షద్వీప్ దీవులను ప్రోత్సహిస్తున్న మోడీపై వ్యతిరేకంగా వ్యాఖ్యలు చేశారన్నసందేశం/మెసేజ్ సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతున్న నేపధ్యంలో,మాల్దీవుల అధ్యక్షుడు మొహమ్మద్ ముయిజ్జూ,ఆయన ముగ్గురు మంత్రులు మోదీపై అలాంటి అవమానకర వ్యాఖ్యలను చేసినందుకు భారతీయులకు క్షమాపణలు చెబుతూ ట్వీట్ చేసారంటూ X ప్లాట్ఫారం లో (గతంలో ట్విట్టర్) సందేశం వైరల్ అవుతోంది.

తొలగించబడిన సందేశం యొక్క స్క్రీన్ షాట్ కింద చూడవచ్చు:

ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ అధికారిక ‘X’ ఖాతాలో ట్వీట్ ఇలా పేర్కొంది:
“ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీపై బాధ్యతారహితంగా చేసిన వ్యాఖ్యలకు మా మంత్రుల తరపున, నేను భారతీయ మిత్రులకు చేతులు జోడించి క్షమాపణలు చెబుతున్నాను.భారతదేశం నుండి స్నేహితులకు స్వాగతం పలికేందుకు మరియు మన దేశాల మధ్య ద్వైపాక్షిక సంబంధాలను బలోపేతంచేయడాన్ని ఆకాంషిస్తున్నాను.”

ఈ ట్వీట్ జనవరి 7న పోస్ట్ చేయబడింది. చాలా మంది వినియోగదారులు ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ అనేక వ్యాఖ్యలతో దీనిని రీట్వీట్ చేశారు.
అయితే, మోదీని “ఉగ్రవాది” మరియు “ఇజ్రాయెల్ తోలుబొమ్మ” అంటూ కించపరిచే వ్యాఖ్యలు చేసినందుకుగాను ముగ్గురు మాల్దీవుల మంత్రులను సస్పెండ్ చేశారు.

FACT CHECK

Digiteye India టీమ్‌కు వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని అభ్యర్థన వచ్చినప్పుడు,వారు మొదట మాల్దీవుల ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ అధికారిక ‘X’ ఖాతాను సందర్శించి, ట్వీట్ కోసం వెతకగా అది ఎక్కడ కూడా మా దృష్టికి రాలేదు.వాస్తవానికి, అతను తన చివరి సందేశాన్ని జనవరి 5, 2024న తన అధికారిక ‘X’ ఖాతాలో పోస్ట్ చేసారు.

సోషల్ మీడియా మానిటరింగ్ టూల్ ‘Social Blade’ ద్వారా, జనవరి 5, 2024 తర్వాత ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ వైపు నుండి ఎటువంటి సందేశం తొలగించబడలేదని మేము తెలుసుకున్నాము,కాబట్టి మైక్రో-బ్లాగింగ్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో ‘తొలగించబడిన ట్వీట్‘ అనే అవకాశమే లేదు.మరియు క్షమాపణకు సంబంధించిన వార్తల కోసం పరిశీలించగా, ఇప్పటివరకు విశ్వసనీయ వర్గాలనుండి ఎలాంటి సమాచారం కనపడలేదు.

అందువల్ల, ప్రెసిడెంట్ ముయిజ్జూ ‘X’లో (గతంలో ట్విట్టర్‌)వ్యక్తిగతంగా క్షమాపణలు కోరుతూ చేసిన ట్వీట్ మార్ఫింగ్ చేయబడింది లేదా డిజిటల్‌గా మార్చబడింది.అయితే, ప్రధాని మోదీని కించపరిచేలా వ్యాఖ్యలు చేసిన ముగ్గురు మంత్రులు సస్పెండ్ అయిన మాట మాత్రం వాస్తవం.

మరి కొన్ని Fact checks:

లాస్ ఏంజిల్స్‌లోని నైక్ స్టోర్ బ్లాక్ ఫ్రైడే రోజున చోరీకి గురైందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఇజ్రాయెల్-హమాస్ దాడుల నేపథ్యంలో, ఇజ్రాయెల్ నిరసనకారులపై కారు దూసుకెళ్లిందనే వాదన; వాస్తవ పరిశీలన

మేడ్చల్ జిల్లాలో 95,040 రేషన్ కార్డులను తెలంగాణ ప్రభుత్వం రద్దు చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

 వాదన/Claim : మేడ్చల్ జిల్లాలో 95,040 రేషన్ కార్డులను తెలంగాణ ప్రభుత్వం రద్దు చేసిందనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:వాదన లేదా ఆరోపించిన విధంగా తెలంగాణలో రేషన్‌కార్డులను రద్దు చేసే ఎలాంటి చర్య కూడా తీసుకోలేదు.

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే వార్తా-

తెలంగాణ రాష్ట్రంలో ‘ప్రజాపాలన’ ప్రక్రియ ప్రారంభమైన నేపథ్యంలో, మేడ్చల్ జిల్లాలో 95,040 రేషన్ కార్డులు రద్దయ్యాయంటూ సోషల్ మీడియాలో ఒక పోస్ట్ వైరల్ అవుతోంది.కొత్త కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం రాష్ట్రంలో వ్యవస్థను పునరుద్ధరించే ప్రక్రియను ప్రారంభించినందున,వారి రేషన్ కార్డుల చెల్లుబాటు గురించి మండలాల వారీగా వివరాలను ఇస్తూ, ప్రజలలో భయాందోళనలను కలిగించే విధంగా పోస్ట్ చేయబడింది. పోస్ట్ ని ఇక్కడ చూడండి.

ఉప్పల్ మున్సిపల్ సర్కిల్ పరిధిలో 39,270, బాలానగర్ మున్సిపల్ సర్కిల్ పరిధిలో 35,210 కార్డులు రద్దయ్యాయి.

“ఇతర జిల్లాల్లో కూడా రేషన్ కార్డులు రద్దు అయ్యే అవకాశం ఉంటుందేమోనని ప్రజలు ఆందోళన చెందుతున్నారు.”

ఇది తెలుగు స్క్రైబ్ ద్వారా పోస్ట్ చేయబడింది, మరియు తెలంగాణలో కొత్త కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం ప్రజల ఫిర్యాదులను పరిష్కరించే ప్రధాన ప్రక్రియను చేపట్టడం వలన,అలాగే దాని సంక్షేమ కార్యక్రమాల లబ్ధిదారులను కూడా “ప్రజాపాలన” కార్యక్రమం కింద దరఖాస్తు చేసుకోవాలని కోరడం వలన ఇది X ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో అనేక విమర్శలను అందుకుంది.

FACT CHECK

Digiteye India టీమ్‌ ఈ క్లెయిమ్/దవా లోని వాస్తవం పరిశీలించినప్పుడు,AIMIM నాయకుడు అసదుద్దీన్ ఒవైసీ ట్విట్టర్‌లో సమస్యను లేవనెత్తారని మరియు దావాపై సమాధానం కోసం మంత్రి ఉత్తమ్ కుమార్ రెడ్డిని ట్యాగ్ చేశారని మేము గమనించాము.దీనిపై సంబంధిత మంత్రి ఉత్తమ్‌కుమార్‌రెడ్డి స్పందిస్తూ ఆ వాదనలో వాస్తవం లేదన్నారు.”అసాద్, రేషన్ కార్డుల రద్దు వార్త పూర్తిగా అబద్ధం. రాష్ట్రంలో ఎక్కడా కూడా ఒక్క రేషన్ కార్డును మా ప్రభుత్వం రద్దు చేయలేదని నేను మీకు హామీ ఇస్తున్నాను” అని రాశారు.

ఆయన సమాధానం ఇక్కడ ఉంది:

Here's his reply:

ఇంకా,మేము ఇతర వార్తా సంస్థలను పరిశీలించినప్పుడు,ఇలాంటి వార్తలు ఎక్కడా ప్రచురించలేదు మరియు ఏ టీవీ న్యూస్ ఛానెల్‌ కూడా ఈ సమస్యను ప్రసారం చేయలేదు.ఇలాంటి ప్రతికూల చర్య అనేక విమర్శలను ఆకర్షించి ఉండేది ఎందుకంటే ఏ రాష్ట్రంలోనైనా లక్ష మంది లబ్ధిదారులు తమ రేషన్ కార్డులను కోల్పోవడమనేది పెద్ద వార్త.

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించాలో AIIMS ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

క్రికెట్ ప్రపంచ కప్ 2023 ఫైనల్ మ్యాచ్ జరుగుతున్న సమయంలో 1.5 లక్షల మంది హనుమాన్ చాలీసా పఠించారా? వాస్తవ పరిశీలన

కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించాలో AIIMS ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

3 Replies

వాదన/CLAIM:COVID-19ని గుర్తించడానికి కొత్త లక్షణాలున్న జాబితాని AIIMS ఒక సలహా/ప్రకటన ద్వారా జారీ చేసింనేది వాదన.

నిర్ధారణ/CONCLUSION: AIIMS తన అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లో అలాంటి సమాచారం ఏదీ కూడా షేర్ చేయలేదు.సాధారణ జలుబు, ఫ్లూ మరియు వైరల్ జ్వరం యొక్క లక్షణాలు COVID-19 మాదిరిగానే ఉంటాయి.దేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో COVID-19 కేసుల సంఖ్య పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో, ముందుగా ఆరోగ్య సంరక్షణ నిపుణులను సంప్రదించడం అత్యంత అవసరం.

రేటింగ్: తప్పుదోవ పట్టించే వార్త.–

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

కోవిడ్-19ని గుర్తించేందుకు ‘ఆల్ ఇండియా ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్ (AIIMS)’ ఒక ప్రకటన ద్వారా కోవిడ్ యొక్క కొత్త లక్షణాల జాబితాను విడుదల చేసిందని సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది. దేశంలో పెరుగుతున్న కోవిడ్-19 కేసుల నేపథ్యంలో సోషల్ మీడియా ఈ  సందేశం విస్తృతంగా షేర్ చేయబడుతోంది.ప్రకటన/సందేశం ప్రకారం, AIIMS యొక్క పాథాలజీ విభాగం ఇంట్లోనే కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించవచ్చో తెలిపారు.

వైరల్ మెసేజ్/సందేశం ఆరోపణ క్రింది విధంగా ఉంది:

1) పొడి దగ్గు + తుమ్ములు = వాయు కాలుష్యం
2) దగ్గు + శ్లేష్మం/చీమిడి + తుమ్ములు + ముక్కు కారడం = జలుబు/రొంప
3) దగ్గు + శ్లేష్మం/చీమిడి +తుమ్ములు + ముక్కు కారడం + ఒళ్లు/శరీర నొప్పులు + శరీర బలహీనత + తేలికపాటి జ్వరం = ఫ్లూ
4) పొడి దగ్గు + తుమ్ములు + ఒళ్లు/శరీర నొప్పులు + శరీర బలహీనత + తీవ్ర జ్వరం + శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది = కరోనా వైరస్

Digiteye India బృందం వారికి ఈ వైరల్ మెసేజ్ గురించి వాస్తవ పరిశీలన చేయమని వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థనను వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందం AIIMS వెబ్‌సైట్‌లో వైరల్ మెసేజ్ కి సంబంధించి ఏదైనా సలహా లేదా ప్రకటన జారీ చేసిందా లేదా అని పరిశిలన చేసింది.కోవిడ్-19ని ఈ విధంగా గుర్తించగలమని పేర్కొన్న నోటీసు లేదా మెమోరాండం ఏదీ మాకు కనపడలేదు.
ఈ విషయంపై గూగుల్లో కీవర్డ్ఉపయోగించి వెతకగా, డిసెంబర్ 27, 2023న హిందూస్తాన్ టైమ్స్ ప్రచురించిన ఒక వార్తా కథనానికి దారితీసింది.
“C6 వార్డులో 12 పడకలు తీవ్ర అనారోగ్యంతో ఉన్న COVID-19 రోగులను ఆసుపత్రిలో చేర్చడానికి కేటాయించబడతాయి” అని మాత్రమే పేర్కొన్న ఒక మెమోరాండంని AIIMS జారీ చేసింది.

మేము మరింత వెతకగా, AIIMS ద్వారా అప్‌లోడ్ చేయబడిన COVID-19 బుక్‌లెట్‌ మా దృష్టికి వచ్చింది. బుక్‌లెట్‌లో, వారు COVID-19 లక్షణాలని ఈ విధంగా పేర్కొన్నారు – “జ్వరం, గొంతు నొప్పి, దగ్గు మరియు శ్వాస ఆడకపోవడం. ఇవి జలుబు, ఇన్‌ఫ్లుఎంజా మొదలైన ఏదైనా వైరల్ ఇన్‌ఫెక్షన్ యొక్క లక్షణాలను పోలి ఉంటాయి.”

సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతున్న ఈ ప్రకటనను ఎయిమ్స్(AIIMS ) విడుదల చేయలేదు.

ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (WHO) ప్రకారం, ఇవి COVID-19 యొక్క లక్షణాలు : జ్వరం, దగ్గు, అలసట, రుచి లేదా వాసన యొక్క లక్షణాన్ని కోల్పోవడం, గొంతు నొప్పి, తలనొప్పి, నొప్పులు , అతిసారం, చర్మంపై దద్దుర్లు , చేతి లేదా కాలివేళ్ళ రంగు మారడం, మరియు ఎరుపెక్కిన కళ్ళు.

Digiteye India బృందం వారు ఢిల్లీకి చెందిన డాక్టర్ షగున్ గోవిల్‌తో మాట్లాడగా, అతను “COVID-19 యొక్క లక్షణాలు, ఫ్లూ మరియు సాధారణ జలుబుతో పోలి ఉన్నప్పటికీ, దానిని నిర్లక్ష్యం చేయకూడదు. ఎవరైనా ఏదైనా ఆరోగ్య సమస్యతో బాధపడుతుంటే, వారు సరైన మార్గనిర్దేశం చేయగల వైద్యుడిని సంప్రదించాలి.

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

శానిటైజర్ వాడటం వలన చేతులు కాలి గాయలవుతాయ? Fact check

MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check

పైనాపిల్‌తో కూడుకున్న వేడినీరు క్యాన్సర్‌ కణాలను నాశనం చేయగలదా? Fact Check

 

 

రాజీవ్ గాంధీ మరియు సోనియా గాంధీ వారి వివాహాన్ని చర్చిలో నమోదు చేసుకున్నట్లు ఈ చిత్రంలో కనిపిస్తుందా? వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim: సోనియాగాంధీ, రాజీవ్‌గాంధీ క్రిస్టియన్‌ పద్ధతిలో పెళ్లి చేసుకున్నట్లు ఓ ఫోటో వైరల్‌గా మారింది.

నిర్ధారణ/Conclusion: సోనియా గాంధీ మరియు రాజీవ్ గాంధీల వివాహానికి సంబంధించిన ఒరిజినల్ వీడియోలో, ఈ జంట సాంప్రదాయ హిందూ వివాహ దుస్తులను ధరించి వివాహం చేసుకోవడం మరియు వారి వివాహాన్ని నమోదు చేసుకోవడం కనిపిస్తుంది.

రేటింగ్: Misrepresentation —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

రాజీవ్ గాంధీ, సోనియా గాంధీ ఒక క్రైస్తవ మతగురువు ముందు కూర్చుని ఉన్న ఫోటో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అయింది.ఈ జంట తమ వివాహాన్ని ఢిల్లీలోని చర్చిలో రిజిస్టర్ చేసుకున్నట్లు చిత్రం ఆరోపించింది.చిత్రంలో పెన్ను మరియు కాగితంతో ఒక టేబుల్ ముందు జంట కూర్చున్నట్లు చూడవచ్చు.

వైరల్ అవుతున్న చిత్రంతో ఉన్న దావా ఇలా పేర్కొంది:

“ఒక యువ జంట ఢిల్లీ చర్చిలో తమ వివాహాన్ని నమోదు చేసుకున్నారు. వారి కుమారుడు భారతీయులకు… హిందూ వర్సెస్ హిందుత్వను బోధించడంలో వ్యస్తంగా ఉన్నారు.:) #IBatheAlone Jai Ho”.

Digiteye India బృందం వారు ఈ వైరల్ చిత్రం యొక్క వాస్తవ పరిశీలన చేయమని వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థనను అందుకుంది.

FACT CHECK

Digiteye India వారు బృందం గూగుల్‌ రివర్స్ ఇమేజ్ లో చిత్రం కోసం వెతకగా,అదే క్లెయిమ్‌/దావాతో 2018 నుండి చెలామణిలో ఉందని గమనించాము.

రాజీవ్ గాంధీ మరియు సోనియా గాంధీల వివాహానికి సంబంధించిన మరిన్ని చిత్రాల కోసం మేము కీవర్డ్ ఉపయోగించి వెతకగా, 2015లో NDTV ప్రచురించిన ఒక వార్తా నివేదిక దృష్టికి వచ్చింది.వార్తా కథనం నలుపు మరియు తెలుపులో వారి వివాహ క్షణాలను కలిగి ఉన్న వీడియో గురించి ప్రస్తావించింది.ఈ వీడియోను అసోసియేటెడ్ ప్రెస్ ప్రచురించింది.మొదటగా ఈ వీడియోను బ్రిటిష్ మూవీటోన్ అప్‌లోడ్ చేసిందని కథనం పేర్కొంది.ప్రముఖ అతిథులు ఇందిరా గాంధీ, జాకీర్ హుస్సేన్, సంజయ్ గాంధీ మరియు విజయ లక్ష్మి పండిట్ ఉన్నారు.

అసోసియేటెడ్ ప్రెస్ పోస్ట్ చేసిన వీడియోలో 1:03 మార్క్ వద్ద,ఇందిరా గాంధీ చూస్తుండగా సోనియా మరియు రాజీవ్ తమ వివాహం రిజిస్టర్ చేసుకోవడం కనిపిస్తుంది.వారు హిందూ వివాహ వస్త్రధారణలో హిందూ పద్ధతిలో వివాహం చేసుకుంటున్నట్లు,మరియు తమ వివాహం నమోదు చేసుకున్నట్లు నిర్ధారిస్తుంది.

సోనియా గాంధీ పింక్ డ్రెస్‌లో కనిపించారు, పెళ్లి దుస్తులలో కాదు. కాబట్టి ఈ వాదనలో నిజం లేదు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

కాంగ్రెస్ అధినేత రాహుల్ గాంధీ దివ్యాంగ వ్యక్తితో కరచాలనం చేస్తూ కనిపించే వీడియో, తప్పు దారి పట్టించే ప్రయత్నం. వాస్తవ పరిశీలన

రాహుల్ గాంధీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్‌ను ప్రకటించారా? వాస్తవ పరిశీలన

 

అంబేద్కర్ పేరిట ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద లైబ్రరీని అమెరికా ప్రారంభించిందా? వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim: ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద లైబ్రరీని యునైటెడ్ స్టేట్స్ లో ప్రారంభించారని మరియు దానికి భారత మన  రాజ్యాంగ రచయిత డాక్టర్ బి.ఆర్ అంబేద్కర్ పేరుపెట్టారనేది ఒక వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:వాదనలో పేర్కొన్న విధంగా, అమెరికాలో ఎటువంటి లైబ్రరీ ప్రారంభించబడలేదు మరియు అంబేద్కర్ గారి పేరు కూడా పెట్టబడలేదు.వైరల్ అవుతున్న చిత్రం మార్చి 2018లో ప్రారంభించబడిన చైనాలోని ఒక లైబ్రరీ చిత్రం.

రేటింగ్: పూర్తిగా తప్పు —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

యునైటెడ్ స్టేట్స్(అమెరికా) ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద లైబ్రరీని ప్రారంభించిందని మరియు దానికి మన  భారత రాజ్యాంగ రచయిత డాక్టర్ బి.ఆర్ అంబేద్కర్ పేరు పెట్టారని సోషల్ మీడియాలో షేర్ అవుతున్న ఒక పోస్ట్ పేర్కొంది.

“भारत देश के मसीहा डॉ .भीम राव अम्बेदकर जी के नाम अमेरिका ने खोलाविश्व का सबसे बडा पुस्तकालय , नमस्ते अमेरिका , जय भीम, जय भारत, जय संविधान.”[తెలుగు అనువాదం:యునైటెడ్ స్టేట్స్ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద లైబ్రరీని ప్రారంభించింది మరియు దానికి మన భారత రాజ్యాంగ రచయిత డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ పేరు పెట్టారు. నమస్తే అమెరికా, జై భీమ్, జై భారత్, జై రాజ్యాంగం.]

 

వాదన/దావాకు మద్దతుగా, అరలో అనేక పుస్తకాలు అమర్చబడిన తెల్లటి భవనాన్ని కూడా చూడవచ్చు.

Fact Check

గతంలో ఇదే విధమైన వాదనని తప్పని నిరూపించినందున,ఈ వాదనని కూడా Digiteye India team వారు పరిశీలించారు. గూగుల్ రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో తెలుపు భవనం యొక్క చిత్రంని ఉపయోగించి సెర్చ్ చేసినప్పుడు, అమెరికాలో కాకుండా చైనాలో ఉన్న అసలు భవనాన్ని కనుగొన్నాము. ఈ భవనం చైనాలోని టియాంజిన్‌లోని బిన్‌హై లైబ్రరీకి చెందినది. క్రింద చూపిన విధంగా అనేక వార్తా నివేదికలు (CNN)  కూడా ఇదే సమాచారాన్ని వెల్లడిస్తున్నాయి:

టియాంజిన్ బిన్హై లైబ్రరీ MVRDV నిర్మించిన అత్యంత వేగవంతమైన ప్రాజెక్ట్ అని ఇతర నివేదికలు ధృవీకరించాయి, దీనిని పూర్తి చేయడానికి కేవలం మూడు సంవత్సరాలు పట్టింది. క్రింద జిన్హువా వార్తా సంస్థ అందించిన వీడియోను చూడండి:

 

నవంబర్ 2, 2017న అప్‌లోడ్ చేయబడిన పై వీడియో, ఉత్తర చైనీస్ పోర్ట్ సిటీ టియాంజిన్‌లో ఉన్న’టియాంజిన్ బిన్‌హై’ లైబ్రరీకి సంబంధించిన వివరాలను తెలియజేస్తుంది, మరియు అనేక రకాల పుస్తకాలు ఉన్నందున ఈ లైబ్రరీ పాఠకులకు ఒక మంచి అనుభూతి/అనుభవాన్ని ఇస్తుంది.

డాక్టర్ బి.ఆర్ అంబేద్కర్ పేరు మీద అమెరికాలో ఎలాంటి లైబ్రరీ లేదు.ఈ వాదన/వార్తాకు సంబంధించిన నివేదికలు కూడా ఎక్కడ కనబడలేదు.కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా పూర్తిగా తప్పు

మరి కొన్ని Fact Checks:

రాహుల్ గాంధీ యొక్క ‘భారత్ మాత’ ప్రసంగాన్ని అసందర్భంగా ట్వీట్ చేశారు; వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా ఈ ‘పిత్ర్’ నది సంవత్సరానికి ఒకసారి కనిపిస్తుందా? వాస్తవ పరిశీలన

 

 

ఫైజర్ కోవిడ్-19 టీకాలు మంకీపాక్స్ వ్యాప్తికి కారణమైందని వైరల్ వీడియో పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

వాదన/Claim: ఫైజర్ కోవిడ్-19 టీకాలు ఉపయోగించిన దేశాలు మాత్రమే మంకీపాక్స్ కేసులను నివేదించాయనేది వాదన .

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పు, నాన్-ఫైజర్ టీకాలు ఉపయోగించని దేశాలు కూడా మంకీపాక్స్‌ని నివేదించాయి.

రేటింగ్: తప్పు వ్యాఖ్యానం —

Fact Check వివరాలు:

ఫైజర్-బయోఎన్‌టెక్ యొక్క కోవిడ్ -19 వ్యాక్సిన్‌ను తీసుకున్న దేశాలలో మాత్రమే తాజాగా మంకీపాక్స్ యొక్క వ్యాప్తి సంభవిస్తుందని ట్విట్టర్ మరియు వాట్సాప్‌లో అనేక పోస్ట్‌లు పేర్కొన్నాయి.

ఫైజర్ వ్యాక్సిన్ పంపిణీ చేయబడిన దేశాలలో మాత్రమే “‘మంకీపాక్స్’ సంభవిస్తుందని పోస్ట్‌లు పేర్కొన్నాయి. ఒక్కసారి ఆలోచించండి, మరియు ఫైజర్-బయోఎన్‌టెక్ వ్యాక్సిన్‌ను తీసుకోని దేశాల నుండి ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (డబ్ల్యూహెచ్‌ఓ) మంకీపాక్స్ గురించి ఒక్క నివేదిక కూడా అందుకోలేదు.

ఈ దావా/వాదనను సమర్ధించుకోవడానికి ‘ఫైజర్-బయోఎన్‌టెక్ వ్యాక్సిన్’ తీసుకోని భారతదేశం, రష్యా మరియు వెనిజులా లేదా చైనాలలో ఎక్కడ కూడా మంకీపాక్స్ కేసులు నమోదు కాలేదని పేర్కొంది. ఇక్కడ ఆ సందేశాన్ని/మెసేజ్ చూడండి:

ది డైలీ ఎక్స్‌పోజ్ వెబ్‌సైట్‌లో జూన్ 24న ప్రచురించిన కథనం నుండి తీసిన మ్యాప్‌లతో ఇది ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

మంకీపాక్స్, మొట్టమొదట కోతిలో కనుగొనబడింది, ఇది ప్రాణాంతకమైన మశూచి వైరస్, కానీ 1980లో నిర్మూలించబడింది. అధిక జ్వరం, వాపు శోషరస గ్రంథులు మరియు చికెన్‌పాక్స్ లాంటి దద్దుర్లు మనుషుల్లో కనిపించే వ్యాధి లక్షణాలు.

మే 2022లో, ప్రయాణ ప్రాంతాలతో సంబంధం లేకుండా మరియు ఆఫ్రికా కాకుండా మిగతా దేశాలలో అనేక మంకీపాక్స్ కేసులు గుర్తించబడ్డాయి. అనేక దేశాలలో వ్యాప్తి చెందుతున్న కారణంగా జూలైలో WHO(ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (డబ్ల్యూహెచ్‌ఓ) దీనిని ‘ప్రపంచ ఆరోగ్య అత్యవసర పరిస్థితి’గా ప్రకటించింది.

ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (డబ్ల్యూహెచ్‌ఓ)ఏమి చెబుతుంది?

WHO ప్రకారం, మంకీపాక్స్ కోవిడ్-19 వంటి తీవ్ర అంటువ్యాధి కాదు, కానీ “గాయాలు, శరీర ద్రవాలు, శ్వాసకోశ ద్రవాలు మరియు పరుపు వంటి వాటి ద్వారా ఒక వ్యక్తి నుండి మరొకరికి వ్యాపిస్తుంది.”

ఫైజర్-బయోఎన్‌టెక్ వ్యాక్సిన్‌ని ఉపయోగించని దేశాల నుండి మంకీపాక్స్ కేసుల నివేదికలను WHO అందుకోలేదనే వాదన కూడా తప్పు. ఫైజర్ వ్యాక్సిన్ వాడని భారతదేశం మరియు రష్యాలలో కూడా మంకీపాక్స్ వ్యాధి కేసులు నమోదయ్యాయి.

జూన్ 27, 2022న WHO కింది మ్యాప్ ప్రచురించింది. ప్రక్కన క్లెయిమ్‌లో ఉపయోగించిన మ్యాప్.

మే 16,2021 నాటికి ఫైజర్ వ్యాక్సిన్‌ల పంపిణీని చూపుతూ ఆగస్టు 2021లో పోస్ట్‌గ్రాడ్యుయేట్ మెడికల్ జర్నల్‌లో ఒక కథనం ప్రచురించబడినది(కింద అసలైన మ్యాప్ చూడవచ్చును). ఈ కథనం నుండి మ్యాప్ తీసుకొని, ఈ దేశాలలో ‘మంకీపాక్స్’ సంభవిస్తుందని వాదన పేర్కొంది.

అందువల్ల, ఫైజర్ టీకాలు ఉపయోగించిన దేశాలు మంకీపాక్స్‌ను నివేదించాయని మరియు ఫైజర్ టీకాలు ఉపయోగించని దేశాలు మంకీపాక్స్ కేసులను నివేదించలేదనే వాదన తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check

శానిటైజర్ వాడటం వలన చేతులు కాలి గాయలవుతాయ? Fact check