Tag Archives: fact check in telugu

2017లో యోగి ఆదిత్యనాథ్ ముఖ్యమంత్రి కాకముందు ఉత్తర ప్రదేశ్ లో కేవలం 2 విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయా? వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim: బ్రిటీష్ కాలం నుండి 2017 వరకు యుపిలో కేవలం రెండు విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయని,ఇప్పుడు యోగి ఆదిత్యనాథ్ హయాంలో 24 ఉన్నాయనేది వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: విమానయాన మంత్రి ప్రకటన ప్రకారం, 2017కి ముందు, ఉత్తరప్రదేశ్‌లో 6 విమానాశ్రయాలు రికార్డులో ఉన్నాయి మరియు ప్రస్తుతం 10 విమానాశ్రయాలు వినియోగంలో ఉండగా మరొక 14 నిర్మాణంలో ఉన్నాయి.

రేటింగ్:తప్పు దారి పట్టించే వార్త —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

2017లో యోగి ఆదిత్యనాథ్ రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరించడానికి ముందు ఉత్తరప్రదేశ్‌లో కేవలం రెండు విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయని సోషల్ మీడియాలో వైరల్ వీడియో ఒకటి షేర్ చేయబడింది.ప్రస్తుత యుపి ప్రభుత్వ హయాంలో 24 విమానాశ్రయాలను ప్రకటించారని, వాటిలో 10 పని చేస్తున్నాయని, మరొక 14 నిర్మాణంలో ఉన్నాయని పేర్కొంది.

ట్విట్టర్‌లో వీడియో ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ చూడవచ్చు.

బ్రిటీష్ పాలన నుండి 2017 మార్చిలో అఖిలేష్ యాదవ్ పాలన ముగిసేనాటికి ఉత్తరప్రదేశ్‌లో కేవలం రెండు విమానాశ్రయాలు మాత్రమే పనిచేస్తున్నాయని వీడియో క్లిప్ లోని వార్త పేర్కొంది.నేడు యోగి ఆదిత్యనాథ్ అధికారంలోకి వచ్చిన తర్వాత, 24 విమానాశ్రయాలు ఉన్నాయి, వాటిలో 10 పనిచేస్తున్నాయి,మరొక 14 నిర్మాణంలో ఉన్నాయి.బ్రిటీష్‌వారు మరియు 2017కి ముందు వరకు ఉన్న అన్ని ప్రభుత్వాలు కేవలం రెండు విమానాశ్రయాలను మాత్రమే నిర్మించగలిగారు.

వాస్తవ పరిశీలన

Digiteye India teamవారు వాస్తవాన్ని పరిశీలించడం కోసం ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని విమానాశ్రయాలను గురించి Googleలో సెర్చ్ నిర్వహించగా,జనవరి 11, 2024న విమానయాన మంత్రి జ్యోతిరాదియా సింధియా UP విమానాశ్రయాలపై పోస్ట్ చేసిన తాజా PIB పత్రికా ప్రకటనకు దారితీసింది.ఇక్కడ 2014లో ఉత్తరప్రదేశ్‌లో 6 విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయని,ప్రస్తుతం అయోధ్యలో కొత్తగా ప్రారంభించిన విమానాశ్రయంతో సహా 10 విమానాశ్రయాలు ఉన్నాయని మంత్రి చెప్పారని పేర్కొన్నారు.

ఈ వార్త ANI యొక్క వీడియో వార్తలలో కూడా ప్రసారం చేయబడింది.“2014లో ఉత్తరప్రదేశ్‌లో కేవలం 6 విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయి, ఇప్పుడు రాష్ట్రంలో అయోధ్య విమానాశ్రయంతో సహా 10 విమానాశ్రయాలు ఉన్నాయని” మంత్రి ప్రకటించడం వీడియోలో మనం చూడవచ్చు.వచ్చే ఏడాది నాటికి యూపీలో మరో ఐదు విమానాశ్రయాలు రానున్నాయి. అజంగఢ్, అలీగఢ్, మొరాదాబాద్, శ్రావస్తి, చిత్రకూట్‌లలో ఒకొక్క విమానాశ్రయాన్ని వచ్చే నెలలో ప్రారంభించనున్నారు.ఈ ఏడాది చివరి నాటికి జెవార్‌లో అంతర్జాతీయ స్థాయిలో ఉండే విమానాశ్రయం కూడా సిద్ధం అవుతుంది.

కావున,యోగి ఆదిత్యనాథ్ కంటే ముందు యూపీలో కేవలం రెండు విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయన్న వాదన తప్పు. లక్నో మరియు వారణాసి విమానాశ్రయాలు నిరంతరం వినియోగంలో ఉండగా, 2014 నాటికి మాత్రం UPలో ఆరు విమానాశ్రయాలు రికార్డులో ఉన్నాయి మరియు బ్రిటిష్ పాలన నుండి రాష్ట్రంలో కేవలం 2 విమానాశ్రయాలు మాత్రమే ఉన్నాయనే వాదన కూడా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

ప్రస్తుతం పెరుగుతున్న కోవిడ్ -19 కేసుల కారణంగా AP, తెలంగాణలలో పాఠశాలలు మూసివేయబడ్డాయా? వాస్తవ పరిశీలన

విద్యార్థులకు ప్రభుత్వం ఉచితంగా ల్యాప్‌టాప్‌లు అందిస్తుందా? గతంలోని వాదన మళ్లీ షేర్ చేయబడుతోంది; వాస్తవ పరిశీలన

‘గాఢమైన పసుపురంగు’ ఉన్న పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’అనే పదార్థముందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/CLAIM: మార్కెట్‌లో విక్రయించబడుతున్న’గాఢమైన పసుపురంగు’ ఉన్న పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’అనే పదార్థముందని వైరల్ సందేశం యొక్క  వాదన.

నిర్ధారణ/CONCLUSION: పసుపు మరింత గాఢమైన పసుపురంగులో కనిపించడానికి పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ అనే పదార్థం ఉపయోగించబడుతుంది. పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ ఉండకూడదని FSSAI పేర్కొంది, అదనంగా,పసుపులో కల్తీని పరీక్షించడానికి ప్రజలు తమ ఇళ్లలోనే సాధారణ పరీక్ష ద్వారా తెలుసుకోవచ్చని వెల్లడించింది. పసుపును మార్కెట్‌లో ‘సర్టిఫైడ్ మరియు నాణ్యమైన’ విక్రేయదారుడి నుండి కొనుగోలు చేయాలని సూచించబడింది.

రేటింగ్: వాదనలో నిజం ఉంది–

వాస్తవ పరిశీలన పూర్తి వివరాలు:

ఆహారంలో ఉపయోగించే పసుపులో ‘లెడ్ క్రోమేట్’ ఉందని, ఇది పసుపు రంగుని గాఢమైన పసుపు రంగులోకి మారుస్తుందని వైరల్ సందేశం పేర్కొంది. ఫార్వార్డ్ చేయబడిన సందేశంలో పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ వాడకాన్ని వివరించే ఇన్ఫోగ్రాఫిక్ వివరాలు కూడా కలిగి ఉంది.

చిత్రంతో ఉన్నవాదన ఇలా పేర్కొంది,

“ఆరోగ్యం పై చెడు ప్రభావం చూపే లెడ్ క్రోమేట్ ‘ఆఫ్ ది షెల్ఫ్’ పసుపు పొడి ప్యాకెట్లలో కలపబడుతుంది. సమీపంలోని పౌడర్ మిల్లుల నుండి కొనుగోలు చేయడం మంచిది.”

(‘ఆఫ్ ది షెల్ఫ్’అనగా ఎలాంటి నాణ్యత లేని పదార్థం లేదా నాణ్యత పరీక్ష చేయని పదార్థం లేదా FSSAI ముద్ర లేని పదార్థం)

ఈ వాదనలోని వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందం చిత్రం యొక్క మూలాన్ని తెలుసుకోవడానికి Googleలో రివర్స్ ఇమేజ్ ను ఉపయోగించి చూడగా ‘సైన్స్ డైరెక్’అనే వెబ్ సైట్ ప్రచురించిన పరిశోధనా పత్రానికి దారితీసింది.”Real or fake yellow in the vibrant colour craze: Rapid detection of lead chromate in turmeric” అనే పేపర్‌ను ‘సారా డబ్ల్యు ఎరాస్మస్’, ‘లిసాన్నె వాన్ హాసెల్ట్’, ‘లిండా ఎమ్ ఎబింగే’ మరియు సాస్కియా ఎమ్. వాన్ రూత్ ప్రచురించారు. లెడ్ క్రోమేట్‌తో కూడిన పసుపు చాలా తయారీ యూనిట్లలో కలిగి ఉందని వారి అధ్యయనం వెల్లడించింది.

పసుపును మరింత గాఢమైన పసుపు రంగులోకి మార్చేందుకు లెడ్ క్రోమేట్ వాడతారని వారి అధ్యయనంలో వెల్లడైంది. కల్తీ పసుపు ఆరోగ్యం పై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుందని కూడా వెల్లడించింది.

పసుపు కోసం నిర్దేశించిన మార్గదర్శకాలను తెలుసుకోవడానికి Digiteye India టీమ్ ‘ఫుడ్ సేఫ్టీ అండ్ స్టాండర్డ్స్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా’ వెబ్‌సైట్‌ను సందర్శించగా, వారు అందులో ఇలా పేర్కొన్నారు, “ఉత్పత్తులు ఆకుపచ్చని బూజు, జీవించి లేదా చనిపోయిన కీటకాలు, ఎలుకల లేదా కీటకాల శకలాలు లేకుండా ఉండాలి. లెడ్ క్రోమేట్‌, విదేశీ స్టార్చ్‌, అదనపు పదార్థంతో మార్చబడిన పదార్థం, లేదా ఏదైనా అదనపు రంగు పదార్థం లేకుండా ఉండాలి”. పసుపులో లెడ్ క్రోమేట్ లేకుండా ఉండాలని ఫుడ్ అథారిటీ పేర్కొంది.

అదనంగా,  FSSAI  ఒక వీడియోలో, ప్రజలు ఇంట్లోనే పసుపు పొడిలోని కల్తీని ఎలా పరీక్షించవచ్చో పేర్కొంది. స్వచ్ఛమైన పసుపు పూర్తిగా నీటిలో కరిగిపోతుందని, అయితే కల్తీ పసుపు పొడి మాత్రం నీటిలో దిగువన పసుపు రంగు మట్టి మాదిరి ఉండిపోతుందని వారు పేర్కొన్నారు.

కింద వీడియోలో చూడవచ్చును.

ఇంట్లోనే కల్తీ పసుపుకొమ్ములను ఎలా పరీక్షించాలో కూడా FSSAI పేర్కొంది.
స్వచ్ఛమైన పసుపుకొమ్ము నీటి రంగును మార్చదని,లెడ్ క్రోమేట్‌తో కూడిన పసుపుకొమ్ము నీటి రంగును మారుస్తుందని వారు వెల్లడించారు.

కింద వీడియోలో చూడవచ్చును.

లెడ్ క్రోమేట్‌ ఆస్తమా లాంటి లక్షణాలు, చర్మ సమస్యలు మరియు జీర్ణ సమస్యలకు దారి తీస్తుంది. కావున,ప్రజలు మార్కెట్‌లో నాణ్యమైన మరియు పరీక్షించిన విక్రేయదారుల నుండి పసుపును కొనుగోలు చేయాలని సూచించారు.

మరి కొన్ని Fact checks:

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check

ప్రస్తుతం పెరుగుతున్న కోవిడ్ -19 కేసుల కారణంగా AP, తెలంగాణలలో పాఠశాలలు మూసివేయబడ్డాయా? వాస్తవ పరిశీలన

 

ప్రస్తుతం పెరుగుతున్న కోవిడ్ -19 కేసుల కారణంగా AP, తెలంగాణలలో పాఠశాలలు మూసివేయబడ్డాయా? వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/Claim: పెరుగుతున్న కరోనా కేసుల నేపథ్యంలో రెండు తెలుగు రాష్ట్రాల ప్రభుత్వాలు విద్యాసంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించాయి.

నిర్ధారణ/Conclusion: ప్రస్తుత కోవిడ్-19 కేసులకు సంబంధించి తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విద్యాసంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించలేదు. మార్చి 2020లోని పాత వీడియో ఇప్పుడు షేర్ చేయబడుతోంది.

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే వార్త–

Fact Check వివరాలు:

ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణల్లో JN.1 వేరియంట్‌కి సంబంధించిన కొత్త కరోనా కేసులు నమోదవుతున్న నేపథ్యంలో రెండు తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విద్యా సంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించాయని సోషల్ మీడియాలో ఒక పోస్ట్ షేర్ అవుతోంది.

ఇదే విషయాన్ని తెలియజేసే ‘టీవీ9 వార్తా కథనం’ కూడా సందేశంలో జత చేసి ఉంది. వార్తా కథనంలో స్పష్టంగా కనబడుతుంది: “తెలంగాణ సెలవులు 28/12/23 నుండి 18/01/24 వరకు.” ఈ వీడియో వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye India వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన అందుకుంది.

 

FACT CHECK

వాదన/క్లెయిమ్ లోని వాస్తవాన్ని పరిశీలించగా, ఇది అప్పటికే ఇన్స్టాగ్రామ్ లో షేర్ చేయబడిందని గమనించాము.షేర్ చేయబడుతున్న వీడియో తాజా వీడియోగా కనిపించేలా వీడియోపై కొన్ని తేదీలు సూపర్మోస్(superimposed) చేయబడ్డాయి. కానీ డిసెంబర్ 2023 నుండి రెండు తెలుగు రాష్ట్రాల్లో JN.1 కరోనా వేరియంట్ కేసులు నమోదైన తర్వాత TV9 వార్తా ఛానల్ మాత్రం ఇటీవలి కాలంలో ఇలాంటి వార్తలను ప్రసారం చేయలేదు.

TV9 న్యూస్ ఆర్కైవ్‌లను మరింత పరిశీలించగా,ఇది భారతదేశంలో కరోనా వ్యాప్తి చెందడం మరియు మహమ్మారి కారణంగా దేశవ్యాప్తంగా లాక్‌డౌన్ విధించబడిన సమయంలో అనగా 2020 మార్చి 18న ప్రచురించబడిన వార్తా నివేదిక.

తెలుగు వార్తాకథనం ఇలా పేర్కొంది: ““ఏపీ కీలక నిర్ణయం.. విద్యాసంస్థలు బంద్”

JN.1 వేరియంట్ కరోనావైరస్ లేదా కోవిడ్-19 కారణంగా ఇటీవలి రోజుల్లో AP మరియు తెలంగాణలో పాఠశాలలు మూసివేయబడుతున్నాయా అని ఇతర వార్తా నివేదికలను పరిశీలించినప్పుడు, రెండు తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు అలాంటి ప్రకటన ఏది కూడా చేయలేదని తెలుసుకున్నాము.ఈ వార్త ఏ టీవీ న్యూస్ ఛానెల్ లేదా TV9 తెలుగు లేదా స్థానిక వార్తాపత్రిక  కూడా నివేదింలేదు.

ప్రస్తుతం, దేశంలో కోవిడ్ -19 కేసుల పెరుగుదల చాలా తక్కువగా ఉంది మరియు అటువంటి కేసులపై అప్రమత్తంగా ఉండాలని,కేసుల సంఖ్య పెరిగితే ఆసుపత్రులను సిద్ధంగా ఉంచాలని కేంద్రం , రాష్ట్రాలకు మార్గదర్శకాలను జారీ చేసింది.దీని ప్రకారం, కోవిడ్ -19 కేసుల పెరుగుదల దృష్ట్యా ఆసుపత్రులను అప్రమత్తం చేస్తూ AP మరియు తెలంగాణ ప్రభుత్వాలు అనేక సూచనలను జారీ చేశాయి.

అందువలన, కోవిడ్ -19 కేసుల పెరుగుదల కారణంగా రెండు తెలుగు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విద్యా సంస్థలకు సెలవులు ప్రకటించాయన్న వాదన తప్పు, మరియు ఈ వాదన/దావాకు మద్దతుగా  2020 పాతలోని వీడియో షేర్ చేయబడుతోంది.

 

మరి కొన్ని Fact Checks:

కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించాలో AIIMS ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఫైజర్ కోవిడ్-19 టీకాలు మంకీపాక్స్ వ్యాప్తికి కారణమైందని వైరల్ వీడియో పేర్కొంది; వాస్తవ పరిశీలన

MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check

 

కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించాలో AIIMS ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసిందా? వాస్తవ పరిశీలన

3 Replies

వాదన/CLAIM:COVID-19ని గుర్తించడానికి కొత్త లక్షణాలున్న జాబితాని AIIMS ఒక సలహా/ప్రకటన ద్వారా జారీ చేసింనేది వాదన.

నిర్ధారణ/CONCLUSION: AIIMS తన అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లో అలాంటి సమాచారం ఏదీ కూడా షేర్ చేయలేదు.సాధారణ జలుబు, ఫ్లూ మరియు వైరల్ జ్వరం యొక్క లక్షణాలు COVID-19 మాదిరిగానే ఉంటాయి.దేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో COVID-19 కేసుల సంఖ్య పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో, ముందుగా ఆరోగ్య సంరక్షణ నిపుణులను సంప్రదించడం అత్యంత అవసరం.

రేటింగ్: తప్పుదోవ పట్టించే వార్త.–

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

కోవిడ్-19ని గుర్తించేందుకు ‘ఆల్ ఇండియా ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్ (AIIMS)’ ఒక ప్రకటన ద్వారా కోవిడ్ యొక్క కొత్త లక్షణాల జాబితాను విడుదల చేసిందని సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది. దేశంలో పెరుగుతున్న కోవిడ్-19 కేసుల నేపథ్యంలో సోషల్ మీడియా ఈ  సందేశం విస్తృతంగా షేర్ చేయబడుతోంది.ప్రకటన/సందేశం ప్రకారం, AIIMS యొక్క పాథాలజీ విభాగం ఇంట్లోనే కరోనా వైరసును ఎలా గుర్తించవచ్చో తెలిపారు.

వైరల్ మెసేజ్/సందేశం ఆరోపణ క్రింది విధంగా ఉంది:

1) పొడి దగ్గు + తుమ్ములు = వాయు కాలుష్యం
2) దగ్గు + శ్లేష్మం/చీమిడి + తుమ్ములు + ముక్కు కారడం = జలుబు/రొంప
3) దగ్గు + శ్లేష్మం/చీమిడి +తుమ్ములు + ముక్కు కారడం + ఒళ్లు/శరీర నొప్పులు + శరీర బలహీనత + తేలికపాటి జ్వరం = ఫ్లూ
4) పొడి దగ్గు + తుమ్ములు + ఒళ్లు/శరీర నొప్పులు + శరీర బలహీనత + తీవ్ర జ్వరం + శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది = కరోనా వైరస్

Digiteye India బృందం వారికి ఈ వైరల్ మెసేజ్ గురించి వాస్తవ పరిశీలన చేయమని వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థనను వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందం AIIMS వెబ్‌సైట్‌లో వైరల్ మెసేజ్ కి సంబంధించి ఏదైనా సలహా లేదా ప్రకటన జారీ చేసిందా లేదా అని పరిశిలన చేసింది.కోవిడ్-19ని ఈ విధంగా గుర్తించగలమని పేర్కొన్న నోటీసు లేదా మెమోరాండం ఏదీ మాకు కనపడలేదు.
ఈ విషయంపై గూగుల్లో కీవర్డ్ఉపయోగించి వెతకగా, డిసెంబర్ 27, 2023న హిందూస్తాన్ టైమ్స్ ప్రచురించిన ఒక వార్తా కథనానికి దారితీసింది.
“C6 వార్డులో 12 పడకలు తీవ్ర అనారోగ్యంతో ఉన్న COVID-19 రోగులను ఆసుపత్రిలో చేర్చడానికి కేటాయించబడతాయి” అని మాత్రమే పేర్కొన్న ఒక మెమోరాండంని AIIMS జారీ చేసింది.

మేము మరింత వెతకగా, AIIMS ద్వారా అప్‌లోడ్ చేయబడిన COVID-19 బుక్‌లెట్‌ మా దృష్టికి వచ్చింది. బుక్‌లెట్‌లో, వారు COVID-19 లక్షణాలని ఈ విధంగా పేర్కొన్నారు – “జ్వరం, గొంతు నొప్పి, దగ్గు మరియు శ్వాస ఆడకపోవడం. ఇవి జలుబు, ఇన్‌ఫ్లుఎంజా మొదలైన ఏదైనా వైరల్ ఇన్‌ఫెక్షన్ యొక్క లక్షణాలను పోలి ఉంటాయి.”

సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతున్న ఈ ప్రకటనను ఎయిమ్స్(AIIMS ) విడుదల చేయలేదు.

ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (WHO) ప్రకారం, ఇవి COVID-19 యొక్క లక్షణాలు : జ్వరం, దగ్గు, అలసట, రుచి లేదా వాసన యొక్క లక్షణాన్ని కోల్పోవడం, గొంతు నొప్పి, తలనొప్పి, నొప్పులు , అతిసారం, చర్మంపై దద్దుర్లు , చేతి లేదా కాలివేళ్ళ రంగు మారడం, మరియు ఎరుపెక్కిన కళ్ళు.

Digiteye India బృందం వారు ఢిల్లీకి చెందిన డాక్టర్ షగున్ గోవిల్‌తో మాట్లాడగా, అతను “COVID-19 యొక్క లక్షణాలు, ఫ్లూ మరియు సాధారణ జలుబుతో పోలి ఉన్నప్పటికీ, దానిని నిర్లక్ష్యం చేయకూడదు. ఎవరైనా ఏదైనా ఆరోగ్య సమస్యతో బాధపడుతుంటే, వారు సరైన మార్గనిర్దేశం చేయగల వైద్యుడిని సంప్రదించాలి.

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

శానిటైజర్ వాడటం వలన చేతులు కాలి గాయలవుతాయ? Fact check

MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check

పైనాపిల్‌తో కూడుకున్న వేడినీరు క్యాన్సర్‌ కణాలను నాశనం చేయగలదా? Fact Check

 

 

రాజీవ్ గాంధీ మరియు సోనియా గాంధీ వారి వివాహాన్ని చర్చిలో నమోదు చేసుకున్నట్లు ఈ చిత్రంలో కనిపిస్తుందా? వాస్తవ పరిశీలన

Leave a reply

వాదన/Claim: సోనియాగాంధీ, రాజీవ్‌గాంధీ క్రిస్టియన్‌ పద్ధతిలో పెళ్లి చేసుకున్నట్లు ఓ ఫోటో వైరల్‌గా మారింది.

నిర్ధారణ/Conclusion: సోనియా గాంధీ మరియు రాజీవ్ గాంధీల వివాహానికి సంబంధించిన ఒరిజినల్ వీడియోలో, ఈ జంట సాంప్రదాయ హిందూ వివాహ దుస్తులను ధరించి వివాహం చేసుకోవడం మరియు వారి వివాహాన్ని నమోదు చేసుకోవడం కనిపిస్తుంది.

రేటింగ్: Misrepresentation —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు

రాజీవ్ గాంధీ, సోనియా గాంధీ ఒక క్రైస్తవ మతగురువు ముందు కూర్చుని ఉన్న ఫోటో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అయింది.ఈ జంట తమ వివాహాన్ని ఢిల్లీలోని చర్చిలో రిజిస్టర్ చేసుకున్నట్లు చిత్రం ఆరోపించింది.చిత్రంలో పెన్ను మరియు కాగితంతో ఒక టేబుల్ ముందు జంట కూర్చున్నట్లు చూడవచ్చు.

వైరల్ అవుతున్న చిత్రంతో ఉన్న దావా ఇలా పేర్కొంది:

“ఒక యువ జంట ఢిల్లీ చర్చిలో తమ వివాహాన్ని నమోదు చేసుకున్నారు. వారి కుమారుడు భారతీయులకు… హిందూ వర్సెస్ హిందుత్వను బోధించడంలో వ్యస్తంగా ఉన్నారు.:) #IBatheAlone Jai Ho”.

Digiteye India బృందం వారు ఈ వైరల్ చిత్రం యొక్క వాస్తవ పరిశీలన చేయమని వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థనను అందుకుంది.

FACT CHECK

Digiteye India వారు బృందం గూగుల్‌ రివర్స్ ఇమేజ్ లో చిత్రం కోసం వెతకగా,అదే క్లెయిమ్‌/దావాతో 2018 నుండి చెలామణిలో ఉందని గమనించాము.

రాజీవ్ గాంధీ మరియు సోనియా గాంధీల వివాహానికి సంబంధించిన మరిన్ని చిత్రాల కోసం మేము కీవర్డ్ ఉపయోగించి వెతకగా, 2015లో NDTV ప్రచురించిన ఒక వార్తా నివేదిక దృష్టికి వచ్చింది.వార్తా కథనం నలుపు మరియు తెలుపులో వారి వివాహ క్షణాలను కలిగి ఉన్న వీడియో గురించి ప్రస్తావించింది.ఈ వీడియోను అసోసియేటెడ్ ప్రెస్ ప్రచురించింది.మొదటగా ఈ వీడియోను బ్రిటిష్ మూవీటోన్ అప్‌లోడ్ చేసిందని కథనం పేర్కొంది.ప్రముఖ అతిథులు ఇందిరా గాంధీ, జాకీర్ హుస్సేన్, సంజయ్ గాంధీ మరియు విజయ లక్ష్మి పండిట్ ఉన్నారు.

అసోసియేటెడ్ ప్రెస్ పోస్ట్ చేసిన వీడియోలో 1:03 మార్క్ వద్ద,ఇందిరా గాంధీ చూస్తుండగా సోనియా మరియు రాజీవ్ తమ వివాహం రిజిస్టర్ చేసుకోవడం కనిపిస్తుంది.వారు హిందూ వివాహ వస్త్రధారణలో హిందూ పద్ధతిలో వివాహం చేసుకుంటున్నట్లు,మరియు తమ వివాహం నమోదు చేసుకున్నట్లు నిర్ధారిస్తుంది.

సోనియా గాంధీ పింక్ డ్రెస్‌లో కనిపించారు, పెళ్లి దుస్తులలో కాదు. కాబట్టి ఈ వాదనలో నిజం లేదు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

కాంగ్రెస్ అధినేత రాహుల్ గాంధీ దివ్యాంగ వ్యక్తితో కరచాలనం చేస్తూ కనిపించే వీడియో, తప్పు దారి పట్టించే ప్రయత్నం. వాస్తవ పరిశీలన

రాహుల్ గాంధీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్‌ను ప్రకటించారా? వాస్తవ పరిశీలన

 

ఈ వీడియోలో కేరళ దేవాలయంలోని ప్రసిద్ధ శాఖాహార మొసలిని గురించి తెలుపుతున్నారా? వాస్తవ పరిశీలన

2 Replies

వాదన/Claim: కేరళలోని కాసర్‌గోడ్ జిల్లాలోని శ్రీ అనంతపద్మనాభ స్వామి దేవాలయం సరస్సులో బబియా అనే శాఖాహార మొసలిని చూపిస్తూ ఒక వీడియో వైరల్ అవుతోంది, మరియు మొసలి గుడిలోని ప్రసాదం మాత్రమే తింటుందనేదొక వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: కేరళలోని కాసర్‌గోడ్ జిల్లాలోని శ్రీ అనంతపద్మనాభ స్వామి దేవాలయం సరస్సులో శాకాహార మొసలి బబియా నివసిస్తుందనేది నిజం. అయితే, బబియా 2022లో మరణించింది మరియు ఒక సంవత్సరం తర్వాత సరస్సులో కొత్త మొసలి కనిపించింది.వైరల్ వీడియోలో బాబియా యొక్క కొన్ని చిత్రాలు మాత్రం కనబడుతాయి, అన్నీ కాదు. చిత్రాలలో ఒకటి కోస్టారికాకు చెందిన వ్యక్తి, గాయపడిన మొసలికి వైద్యం చేసి తిరిగి ఆరోగ్యవంతంగా చేసి, దాంతో అతనికి మొసలితో అనుబంధం ఏర్పడడం వంటి నేపథ్యంలో తీసిన డాక్యుమెంటరీ నుండి తీసుకోబడింది.

రేటింగ్: తప్పు దారి పట్టించే ప్రయత్నం —

వాస్తవ పరిశీలన వివరాలు:

కేరళ దేవాలయంలోని చెరువులో శాకాహార మొసలి నివసిస్తోందని తెలిపే వీడియో ఒకటి సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది. కేరళలోని కాసర్‌గోడ్ జిల్లాలోని శ్రీ అనంతపద్మనాభ స్వామి ఆలయ సరస్సులో మొసలి నివసిస్తోందని ఆ వీడియో పేర్కొంది. వీడియోలో మొసలి ముక్కుపై ఒక వ్యక్తి తన తలను ఉంచే దృశ్యాలను చూడవచ్చు మరియు మొసలి పేరు బబియా అని, ఆలయ పూజారి మొసలికి ఆలయం నుండి బియ్యం ప్రసాదం కూడా అందజేస్తారని ఒక వాదన.

ఈ వైరల్ వీడియోలో వాస్తవం ఎంత ఉందొ పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి వాట్సాప్‌లో అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందంవారు Googleలో Babiya కోసం వెతకగా అనేక ఆన్‌లైన్ వార్తాపత్రికలు నుంచి సమాచారం కనిపించగా, అందులో ఒకటి అక్టోబర్ 10,2022న ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ ప్రచురించబడిన కథనానికి దారితీసింది. ఏడు దశాబ్దాలకు పైగా ఆలయ చెరువులో నివసిస్తున్న బబియా మరణించినట్లు మరియు మొసలి “ఆలయం వారు సమర్పించే బియ్యం, బెల్లం ప్రసాదాలను మాత్రమే తినేదని” అని నివేదిక పేర్కొంది.

బాబియా మరణించిన ఒక సంవత్సరం తర్వాత, ఆలయ సరస్సులో మరొక మొసలి కనిపించిందని నవంబరు 13, 2023న ప్రచురించబడిన ‘ది హిందూ’ యొక్క మరొక నివేదిక పేర్కొంది. సరస్సులోకనిపించడం ఇది మూడో మొసలి అని ‘ది హిందూ’ పత్రిక పేర్కొంది.

అయితే, వైరల్ వీడియోలో ఉపయోగించిన అన్ని విజువల్స్ బాబియాకి సంబంధించినవి కావు.

మేము అన్ని విజువల్స్‌పై రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ నిర్వహించగా, మొసలి ముక్కుపై ఒక వ్యక్తి తల ఉంచిన చిత్రం కేరళలోని దేవాలయం నుండి కాదని గమనించాము.ఇది 2013లో “ది మ్యాన్ హూ స్విమ్స్ విత్ క్రోకోడైల్స్” అనే డాక్యుమెంటరీ సంబంధిచిన వీడియో. వైరల్ చిత్రం 20:57 మార్క్ వద్ద చూడవచ్చు.

“ది మ్యాన్ హూ స్విమ్స్ విత్ క్రోకోడైల్స్”అనే డాక్యుమెంటరీ కోస్టారికాకు చెందిన గిల్బర్టో ‘చిటో’ షెడ్డెన్ అనే వ్యక్తి జీవితాన్ని సంబంధించింది.చేపలు పట్టే సమయంలో చీటో
కి ఈ మొసలిని కంట పడింది. గాయపడిన మొసలికి అతను వైద్యం చేసి తిరిగి ఆరోగ్యవంతంగా చేశాడు.అదే సమయంలో అతనికి మొసలితో అనుబంధం ఏర్పడడంతో దానికి ‘పోచో’ అని పేరు పెట్టాడు.డాక్యుమెంటరీ వివరణలో, “ఈ జీవికి(మొసలి) వీడ్కోలు చెప్పడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాను, కానీ మొసలి తనను విడిచిపెట్టడానికి నిరాకరించడం చూసి చిటో ఆశ్చర్యపోయాడు. వారి స్నేహం దశాబ్దాలుగా కొనసాగింది, చిటో ప్రపంచంలో మొసలిని విజయవంతంగా మచ్చిక చేసుకున్న కొద్దిమంది వ్యక్తులలో ఒకరిగా పేరు తెచ్చుకున్నాడు.”

కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా, తప్పు.

మరి కొన్ని Fact checks:

వాదన/క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా ఈ ‘పిత్ర్’ నది సంవత్సరానికి ఒకసారి కనిపిస్తుందా? వాస్తవ పరిశీలన

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన

 

క్రికెట్ ప్రపంచ కప్ 2023 ఫైనల్ మ్యాచ్ జరుగుతున్న సమయంలో 1.5 లక్షల మంది హనుమాన్ చాలీసా పఠించారా? వాస్తవ పరిశీలన

1 Reply

వాదన/Claim: భారత్‌-ఆస్ట్రేలియా మధ్య జరుగుతున్న ప్రపంచకప్‌ ఆఖరి మ్యాచ్‌లో భారీ సంఖ్యలో ప్రేక్షకులు గుమికూడి హనుమాన్ చాలీసా పఠించిన వీడియో వైరల్‌గా మారింది.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పు వాదన , హనుమాన్‌ చాలీసాతో వీడియో సౌండ్ ట్రాక్ మార్చబడింది.

రేటింగ్:తప్పుగా సూచిస్తుంది. —

Fact Check వివరాలు:

నవంబర్ 19, 2023 ఆదివారం నాడు అహ్మదాబాద్‌లో జరిగిన క్రికెట్ ప్రపంచ కప్ ఫైనల్ మ్యాచ్‌పై హంగామా తర్వాత, చాలా వీడియోలు మరియు మీమ్స్ సోషల్ మీడియాలో వైరల్ కావడం ప్రారంభించాయి. అందులో ఒక వీడియో క్లిప్ గుజరాత్‌లోని నరేంద్ర మోడీ స్టేడియంలో భారతదేశం మరియు ఆస్ట్రేలియా మధ్య జరిగిన మ్యాచ్ సందర్భంగా దాదాపు 1.5 లక్షల మంది ప్రజలు గుమిగూడి హనుమాన్ చాలీసా ( హనుమాన్ చాలీసా —హనుమంతుని ఆశీర్వాదాలను కోరుతూ ప్రార్థన) చేయడం ప్రారంభించారనే వాదనతో కనిపిస్తోంది.

ఇది వైరల్‌గా మారి, టీవీ ఛానెల్‌లు కూడా తమ ఛానెల్‌లో ఇలాంటి దావాతో వీడియో క్లిప్‌ను చూపించాయి. పోస్ట్ ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ చూడండి.

FACT CHECK

వాట్సాప్‌లో వీడియో మాకు అందినప్పుడు, మేము సోషల్ మీడియాలో వెతకగా అది ట్విట్టర్‌లో కూడా విస్తృతంగా షేర్ చేయబడిందని కనుగొన్నాము.

వీడియో క్లిప్ నుండి కొన్ని కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని, Google రివర్స్ ఇమేజ్ లో వెతకగా, అదే స్టేడియంలో గాయకుడు దర్శన్ రావల్ ప్రదర్శన ఇస్తున్న వీడియో మరియు పెద్ద స్క్రీన్‌లో అతని ప్రదర్శనని( క్రింద చిత్రంలో చూడవచ్చును) గమనించాము.

గూగుల్ సెర్చ్‌లో ఈవెంట్ కోసం వెతికినప్పుడు, సింగర్ దర్శన్ రావల్ ఇండియా-పాకిస్తాన్ మ్యాచ్‌ సమయంలో స్టేడియంలో ఉన్నభారీ ప్రేక్షకుల ముందు అతను ప్ర్రదర్శన ఇచ్చే వీడియోకి దారి తీసింది. ఈ మ్యాచ్ అక్టోబర్ 14, 2023న జరిగింది మరియు వీడియో అక్టోబర్ 16, 2023న Youtubeలో అప్‌లోడ్ చేయబడింది. అసలు వీడియోను కూడా ఇక్కడ చూడండి.

 

వీడియోను కూడా ఇక్కడ చూడవచ్చు మరియు ప్రపంచ కప్ 2023 క్రికెట్ మ్యాచ్‌లలో భాగంగా అదే స్టేడియంలో అక్టోబర్ 14, 2023న జరిగిన ఇండియా-పాకిస్తాన్ మ్యాచ్‌లో గాయకుడు విరామ సమయంలో ప్రదర్శన ఇచ్చాడు, అంతే కానీ హనుమాన్ చాలీసాను పఠించలేదు. కింది Instagram పోస్ట్ దీన్ని మరింత ధృవీకరిస్తుంది:

1.5 లక్షల మంది ప్రజలు హనుమాన్ చాలీసాను జపిస్తున్నట్లు వినిపించేలా వీడియో సౌండ్ ట్రాక్‌ని మార్చారు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

ఈ మనిషి యోగా శక్తితో గాలిలో తేలియాడుతున్నాడా? Fact Check

వాస్తవ పరిశీలన: స్టంట్ టీమ్ చేసిన స్ట్రీట్ ఫైట్ ప్రదర్శనను సోషల్ మీడియాలో మతపరమైన కోణంతో షేర్ చేయబడింది.

 

వాస్తవ పరిశీలన: స్టంట్ టీమ్ చేసిన స్ట్రీట్ ఫైట్ ప్రదర్శనను సోషల్ మీడియాలో మతపరమైన కోణంతో షేర్ చేయబడింది.

1 Reply

వాదన/ Claim:ప్యారిస్‌లో తమను వేధిస్తున్న పురుషులను మహిళల గుంపు అదుపు చేస్తున్నట్లు ఒక వీడియో చూపిస్తుంది మరియు మతపరమైన కోణంతో ఈ వీడియో షేర్ చేయబడింది.

నిర్ధారణ/Conclusion: ప్రొఫెషనల్ స్టంట్‌పర్సన్‌లుగా మారడానికి వ్యక్తులకు శిక్షణనిచ్చే ఫ్రెంచ్ స్టంట్ గ్రూప్ ఈ వీడియోను రూపొందించింది. ఈ వీడియోను గ్రూప్ వారు ఈ నెల ప్రారంభంలో వారి ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో షేర్ చేసింది.

RATING: Misinterpretation —

మహిళల గుంపు తమను వేధిస్తున్నపలువురు పురుషులను అదుపు చేస్తున్న వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.ఈ ఘటన పారిస్‌లో చోటుచేసుకుందని ఆరోపణలు వెల్లువెత్తుతున్నాయి. ఈ వీడియో మతపరమైన కోణంతో మరియు ఇస్లామోఫోబిక్ వాదనలతో షేర్ చేయబడింది. ఫోటోతో వైరల్ అవుతున్న వాదన ఇలా ఉంది:

ఈ వీడియో చాలా శాంత పరిచేదిగా ఉంది. నిన్న ప్యారిస్‌లో ఎక్కడో మెట్రో అండర్‌పాస్‌లో, కొంతమంది వలసదారులు వారు ఏది బాగా చేయగలరో అది చేస్తున్నారు.తహర్రష్(Taharrush–సుమారుగా అనువదిస్తే: స్త్రీలపై సామూహిక వేధింపులు.) దురదృష్టవశాత్తు, ఈ ముగ్గురు మహిళలు ఫ్రెంచ్ పారా-మిలటరీకి పని చేసేవాళ్ళు.

దీనికి సంబంధించిన వీడియో వాట్సాప్‌లో మరియు X (గతంలో, ట్విట్టర్)లో వైరల్‌ అవుతోంది.

https://twitter.com/DalviNameet/status/1724592897226686869

వీడియో ఇక్కడ,ఇక్కడ,మరియు ఇక్కడ అవే వాదనలతో షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

వాట్సాప్‌లో ఈ వైరల్ వీడియోలో వాస్తవం ఎంత ఉందొ పరిశీలన చేయమని Digiteye India Teamకి అభ్యర్థన వచ్చింది.

వీడియోను అనేక కీఫ్రేమ్‌లుగా విభజించడానికి Team/బృందం ‘inVID’ – వీడియో ధృవీకరణ సాధనం (inVID-a video verification tool) ఉపయోగించగా, కీఫ్రేమ్‌లలో ఒకదానిలో, పురుషులు నల్లటి హూడీలు ధరించడం గమనించారు.
స్వెట్‌షర్ట్ వెనుక తెల్లటి అక్షరాలతో “CUC” అని రాసి ఉంది. మేము ఈ క్లూని ఉపయోగించి,Googleలో కీవర్డ్ సెర్చ్ నిర్వహించాము.

కీవర్డ్ సెర్చ్ నిర్వహించగా, అది క్యాంపస్ యూనివర్స్ క్యాస్కేడ్స్(Campus Univers Cascades) యొక్క Instagram పేజీకి దారితీసింది. వారి లోగో మరియు వీడియోలో పురుషుల హూడీలపై కనిపించిన లోగో ఒకే లాగా ఉన్నాయి. మరిన్ని వివరాలు తెలుసుకోవడానికి వారి వెబ్‌సైట్‌ను పరిశీలించాగా, CUC తమని తాము “సినిమా మరియు ప్రదర్శనలలో స్టంట్ టెక్నిక్‌లు అందించే వృత్తిపరమైన శిక్షణా కేంద్రం అని పేర్కొంది. ఇది “క్యాంపస్ ప్రేరేపిత క్రీడాకారులు, పురుషులు మరియు మహిళలు కోసం ఉద్దేశించబడింది, దీని లక్ష్యం ప్రొఫెషనల్ స్టంట్‌మ్యాన్‌గా మారడం.” ఇవి 2008లో స్థాపించబడ్డాయి మరియు ఫ్రాన్స్‌లో ఉన్నాయి.”ఈ కేంద్రం ప్రొఫెషనల్ స్టంట్‌మ్యాన్‌ అవ్వాలనుకునే లక్ష్యం ఉన్న క్రీడాకారులు, పురుషులు మరియు మహిళలు కోసం ఉద్దేశించబడింది”.ఇది 2008లో ఫ్రాన్స్‌లో స్థాపించబడింది.

మేము వారి ఇన్‌స్టాగ్రామ్ పేజీని పరిశీలించగా నవంబర్ 2, 2023న పోస్ట్ చేసిన వైరల్ వీడియోని కనుగొన్నాము.(వీడియో క్రింద చూడ వచ్చును).

వీడియో కాప్షన్ “వీధి పోరాటం(Streetfight) ⚠️👊”, మరియు కక్టీమ్, క్యాంపస్ లైఫ్, స్ట్రీట్, ఫైట్, మార్షల్ ఆర్ట్స్, వీడియో, స్టంట్‌టీమ్, ఫైటర్, క్యాంపస్, బాక్సింగ్, కో, కంబాట్, ఫాలో, మార్షల్, బగారే, యాక్షన్, సినిమా, కొరియోగ్రఫీ, క్యాస్కేడేస్, స్టంట్‌లైఫ్” వంటి హ్యాష్‌ట్యాగ్‌లు వీడియో వివరాల్లో జత పరిచారు.

వారి పేజీలోని మరి కొన్ని వివరాలు/వీడియోలు చూస్తే, సినిమా మరియు వీడియోల కోసం స్టంట్ వ్యక్తులకు శిక్షణనిచ్చే కేంద్రమని వెల్లడవుతుంది. వైరల్ అవుతున్న వాదనలో ఏ మాత్రం నిజం లేదు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను అమెరికా రైలు పైన ప్రదర్శించలేదు; Fact Check

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన