Tag Archives: telugu fact checking

వాదన/క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా ఈ ‘పిత్ర్’ నది సంవత్సరానికి ఒకసారి కనిపిస్తుందా? వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: దక్షిణ భారతదేశంలోని ‘పిత్రి నది’ ప్రతి సంవత్సరం పితృ పక్షం రోజు రాత్రి ఒకసారి కనిపిస్తుందని, ఆపై దీపావళి నాడు అదృశ్యమవుతుందనే ఒక వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion:తప్పుడు వాదన. కర్ణాటక నుంచి తమిళనాడుకు కావేరీ నీటి విడుదలకు సంబంధించిన వీడియో క్లిప్‌.

రేటింగ్: పూర్తిగా తప్పు —

Fact Check వివరాలు:వివరాలు

దక్షిణ భారతదేశంలోని‘పిత్రి నది’నుంచి బంజరు భూమిలోకి నది నీరు ప్రవహిస్తున్నట్లు చూపించే వీడియో వాట్సాప్‌లో షేర్ చేయబడింది.

ఇది ప్రతి సంవత్సరం పితృ పక్షం రోజు రాత్రి కనిపిస్తుందని, ఆపై దీపావళి అమావాస్య రోజున అదృశ్యమవుతుందని ఒక వాదన.దిగువ చూపిన విధంగా ఇది ట్విట్టర్‌లో కూడా షేర్ చేయబడింది:

హిందీలో క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది:“दक्षिण भारत की यह नदी पितृपक्ष की अमावस्या को प्रकट होती है और दीपावली के दिन, अमावस्या को विलीन हो जाती है ! सिर्फ एक महीना बहाव !! है न प्रकृति का अदभुत चमत्कार.” [తెలుగు అనువాదం:దక్షిణ భారతదేశంలోని ఈ నది పితృ పక్ష అమావాస్య రోజు కనిపిస్తుంది మరియు దీపావళి అమావాస్య రోజున అదృశ్యమవుతుంది… కేవలం ఒక నెల మాత్రమే ప్రవహిస్తుంది!! ఇది ప్రకృతి యొక్క అద్భుతం కాదా?]

మేము ట్విట్టర్‌లో వీడియో కోసం వెతకగా, అదే వీడియో 2020,2021,2022లో ఉపయోగించబడిందని, మరియు తాజాగా అక్టోబర్ 15, 2023న షేర్ చేయబడిందని మేము తెలుకున్నాము. అందుకే, ఇది పునరావృతమవుతున్న పాత వాదన/దావా.

FACT CHECK

మేము కీలక ఫ్రేమ్‌ల సహాయంతో Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో వీడియో కోసం వెతికినప్పుడ్డు, సెప్టెంబర్ 19,2017న అప్‌లోడ్ చేయబడిన అసలైన YouTube వీడియోని గమనించాము.
ఇది తమిళనాడు మరియు కర్ణాటక మధ్య నీటి విడుదలకు/పంపకానికి సంబంధించిన వీడియో.‘తమిళనాడులోని మైవరం జిల్లాకు కావేరీ జలాలు చేరాయి’అని క్యాప్షన్ రాసి ఉంది. దిగువ యూట్యూబ్‌లో ఒరిజినల్(అసలైన) వీడియో చూడండి.

కావున, వీడియో క్లిప్‌లో కనిపించే నీరు కావేరీ నది నుండి తమిళనాడులోకి ప్రవహిస్తున్న నీరు, దక్షిణ భారతదేశంలోని ‘పిత్రి నది’ కాదు. ప్రతి సంవత్సరం పితృ పక్షం రోజు రాత్రి ఇది కనిపిస్తుందనే వాదనలో ఏ మాత్రం నిజం లేదు.

సెప్టెంబర్ 12 నుండి సెప్టెంబర్ 24, 2017 వరకు కర్ణాటక ప్రభుత్వం కావేరీ మహా పుష్కరాలు జరుపుకున్నట్లు మరియు వీడియో ప్రకారం ఈ సమయంలో కావేరీ నది నీటిని కూడా విడుదల చేసిందని వార్తా కథనాలు. కాబట్టి, ఇది పూర్తిగా తప్పుడు వాదన/దావా.

మరి కొన్ని fact checks:

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

50 ఏళ్ల తర్వాత తిరుపతి లడ్డూల కోసం నందిని నెయ్యి సరఫరాను TTD తిరస్కరించిందా? Fact Check

క్రికెట్ ప్రపంచ కప్ 2023 ఫైనల్ మ్యాచ్ జరుగుతున్న సమయంలో 1.5 లక్షల మంది హనుమాన్ చాలీసా పఠించారా? వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: భారత్‌-ఆస్ట్రేలియా మధ్య జరుగుతున్న ప్రపంచకప్‌ ఆఖరి మ్యాచ్‌లో భారీ సంఖ్యలో ప్రేక్షకులు గుమికూడి హనుమాన్ చాలీసా పఠించిన వీడియో వైరల్‌గా మారింది.

నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పు వాదన , హనుమాన్‌ చాలీసాతో వీడియో సౌండ్ ట్రాక్ మార్చబడింది.

రేటింగ్:తప్పుగా సూచిస్తుంది. —

Fact Check వివరాలు:

నవంబర్ 19, 2023 ఆదివారం నాడు అహ్మదాబాద్‌లో జరిగిన క్రికెట్ ప్రపంచ కప్ ఫైనల్ మ్యాచ్‌పై హంగామా తర్వాత, చాలా వీడియోలు మరియు మీమ్స్ సోషల్ మీడియాలో వైరల్ కావడం ప్రారంభించాయి. అందులో ఒక వీడియో క్లిప్ గుజరాత్‌లోని నరేంద్ర మోడీ స్టేడియంలో భారతదేశం మరియు ఆస్ట్రేలియా మధ్య జరిగిన మ్యాచ్ సందర్భంగా దాదాపు 1.5 లక్షల మంది ప్రజలు గుమిగూడి హనుమాన్ చాలీసా ( హనుమాన్ చాలీసా —హనుమంతుని ఆశీర్వాదాలను కోరుతూ ప్రార్థన) చేయడం ప్రారంభించారనే వాదనతో కనిపిస్తోంది.

ఇది వైరల్‌గా మారి, టీవీ ఛానెల్‌లు కూడా తమ ఛానెల్‌లో ఇలాంటి దావాతో వీడియో క్లిప్‌ను చూపించాయి. పోస్ట్ ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ చూడండి.

FACT CHECK

వాట్సాప్‌లో వీడియో మాకు అందినప్పుడు, మేము సోషల్ మీడియాలో వెతకగా అది ట్విట్టర్‌లో కూడా విస్తృతంగా షేర్ చేయబడిందని కనుగొన్నాము.

వీడియో క్లిప్ నుండి కొన్ని కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని, Google రివర్స్ ఇమేజ్ లో వెతకగా, అదే స్టేడియంలో గాయకుడు దర్శన్ రావల్ ప్రదర్శన ఇస్తున్న వీడియో మరియు పెద్ద స్క్రీన్‌లో అతని ప్రదర్శనని( క్రింద చిత్రంలో చూడవచ్చును) గమనించాము.

గూగుల్ సెర్చ్‌లో ఈవెంట్ కోసం వెతికినప్పుడు, సింగర్ దర్శన్ రావల్ ఇండియా-పాకిస్తాన్ మ్యాచ్‌ సమయంలో స్టేడియంలో ఉన్నభారీ ప్రేక్షకుల ముందు అతను ప్ర్రదర్శన ఇచ్చే వీడియోకి దారి తీసింది. ఈ మ్యాచ్ అక్టోబర్ 14, 2023న జరిగింది మరియు వీడియో అక్టోబర్ 16, 2023న Youtubeలో అప్‌లోడ్ చేయబడింది. అసలు వీడియోను కూడా ఇక్కడ చూడండి.

 

వీడియోను కూడా ఇక్కడ చూడవచ్చు మరియు ప్రపంచ కప్ 2023 క్రికెట్ మ్యాచ్‌లలో భాగంగా అదే స్టేడియంలో అక్టోబర్ 14, 2023న జరిగిన ఇండియా-పాకిస్తాన్ మ్యాచ్‌లో గాయకుడు విరామ సమయంలో ప్రదర్శన ఇచ్చాడు, అంతే కానీ హనుమాన్ చాలీసాను పఠించలేదు. కింది Instagram పోస్ట్ దీన్ని మరింత ధృవీకరిస్తుంది:

1.5 లక్షల మంది ప్రజలు హనుమాన్ చాలీసాను జపిస్తున్నట్లు వినిపించేలా వీడియో సౌండ్ ట్రాక్‌ని మార్చారు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

ఈ మనిషి యోగా శక్తితో గాలిలో తేలియాడుతున్నాడా? Fact Check

వాస్తవ పరిశీలన: స్టంట్ టీమ్ చేసిన స్ట్రీట్ ఫైట్ ప్రదర్శనను సోషల్ మీడియాలో మతపరమైన కోణంతో షేర్ చేయబడింది.

 

వాస్తవ పరిశీలన: స్టంట్ టీమ్ చేసిన స్ట్రీట్ ఫైట్ ప్రదర్శనను సోషల్ మీడియాలో మతపరమైన కోణంతో షేర్ చేయబడింది.

వాదన/ Claim:ప్యారిస్‌లో తమను వేధిస్తున్న పురుషులను మహిళల గుంపు అదుపు చేస్తున్నట్లు ఒక వీడియో చూపిస్తుంది మరియు మతపరమైన కోణంతో ఈ వీడియో షేర్ చేయబడింది.

నిర్ధారణ/Conclusion: ప్రొఫెషనల్ స్టంట్‌పర్సన్‌లుగా మారడానికి వ్యక్తులకు శిక్షణనిచ్చే ఫ్రెంచ్ స్టంట్ గ్రూప్ ఈ వీడియోను రూపొందించింది. ఈ వీడియోను గ్రూప్ వారు ఈ నెల ప్రారంభంలో వారి ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో షేర్ చేసింది.

RATING: Misinterpretation —

మహిళల గుంపు తమను వేధిస్తున్నపలువురు పురుషులను అదుపు చేస్తున్న వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.ఈ ఘటన పారిస్‌లో చోటుచేసుకుందని ఆరోపణలు వెల్లువెత్తుతున్నాయి. ఈ వీడియో మతపరమైన కోణంతో మరియు ఇస్లామోఫోబిక్ వాదనలతో షేర్ చేయబడింది. ఫోటోతో వైరల్ అవుతున్న వాదన ఇలా ఉంది:

ఈ వీడియో చాలా శాంత పరిచేదిగా ఉంది. నిన్న ప్యారిస్‌లో ఎక్కడో మెట్రో అండర్‌పాస్‌లో, కొంతమంది వలసదారులు వారు ఏది బాగా చేయగలరో అది చేస్తున్నారు.తహర్రష్(Taharrush–సుమారుగా అనువదిస్తే: స్త్రీలపై సామూహిక వేధింపులు.) దురదృష్టవశాత్తు, ఈ ముగ్గురు మహిళలు ఫ్రెంచ్ పారా-మిలటరీకి పని చేసేవాళ్ళు.

దీనికి సంబంధించిన వీడియో వాట్సాప్‌లో మరియు X (గతంలో, ట్విట్టర్)లో వైరల్‌ అవుతోంది.

https://twitter.com/DalviNameet/status/1724592897226686869

వీడియో ఇక్కడ,ఇక్కడ,మరియు ఇక్కడ అవే వాదనలతో షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

వాట్సాప్‌లో ఈ వైరల్ వీడియోలో వాస్తవం ఎంత ఉందొ పరిశీలన చేయమని Digiteye India Teamకి అభ్యర్థన వచ్చింది.

వీడియోను అనేక కీఫ్రేమ్‌లుగా విభజించడానికి Team/బృందం ‘inVID’ – వీడియో ధృవీకరణ సాధనం (inVID-a video verification tool) ఉపయోగించగా, కీఫ్రేమ్‌లలో ఒకదానిలో, పురుషులు నల్లటి హూడీలు ధరించడం గమనించారు.
స్వెట్‌షర్ట్ వెనుక తెల్లటి అక్షరాలతో “CUC” అని రాసి ఉంది. మేము ఈ క్లూని ఉపయోగించి,Googleలో కీవర్డ్ సెర్చ్ నిర్వహించాము.

కీవర్డ్ సెర్చ్ నిర్వహించగా, అది క్యాంపస్ యూనివర్స్ క్యాస్కేడ్స్(Campus Univers Cascades) యొక్క Instagram పేజీకి దారితీసింది. వారి లోగో మరియు వీడియోలో పురుషుల హూడీలపై కనిపించిన లోగో ఒకే లాగా ఉన్నాయి. మరిన్ని వివరాలు తెలుసుకోవడానికి వారి వెబ్‌సైట్‌ను పరిశీలించాగా, CUC తమని తాము “సినిమా మరియు ప్రదర్శనలలో స్టంట్ టెక్నిక్‌లు అందించే వృత్తిపరమైన శిక్షణా కేంద్రం అని పేర్కొంది. ఇది “క్యాంపస్ ప్రేరేపిత క్రీడాకారులు, పురుషులు మరియు మహిళలు కోసం ఉద్దేశించబడింది, దీని లక్ష్యం ప్రొఫెషనల్ స్టంట్‌మ్యాన్‌గా మారడం.” ఇవి 2008లో స్థాపించబడ్డాయి మరియు ఫ్రాన్స్‌లో ఉన్నాయి.”ఈ కేంద్రం ప్రొఫెషనల్ స్టంట్‌మ్యాన్‌ అవ్వాలనుకునే లక్ష్యం ఉన్న క్రీడాకారులు, పురుషులు మరియు మహిళలు కోసం ఉద్దేశించబడింది”.ఇది 2008లో ఫ్రాన్స్‌లో స్థాపించబడింది.

మేము వారి ఇన్‌స్టాగ్రామ్ పేజీని పరిశీలించగా నవంబర్ 2, 2023న పోస్ట్ చేసిన వైరల్ వీడియోని కనుగొన్నాము.(వీడియో క్రింద చూడ వచ్చును).

వీడియో కాప్షన్ “వీధి పోరాటం(Streetfight) ⚠️👊”, మరియు కక్టీమ్, క్యాంపస్ లైఫ్, స్ట్రీట్, ఫైట్, మార్షల్ ఆర్ట్స్, వీడియో, స్టంట్‌టీమ్, ఫైటర్, క్యాంపస్, బాక్సింగ్, కో, కంబాట్, ఫాలో, మార్షల్, బగారే, యాక్షన్, సినిమా, కొరియోగ్రఫీ, క్యాస్కేడేస్, స్టంట్‌లైఫ్” వంటి హ్యాష్‌ట్యాగ్‌లు వీడియో వివరాల్లో జత పరిచారు.

వారి పేజీలోని మరి కొన్ని వివరాలు/వీడియోలు చూస్తే, సినిమా మరియు వీడియోల కోసం స్టంట్ వ్యక్తులకు శిక్షణనిచ్చే కేంద్రమని వెల్లడవుతుంది. వైరల్ అవుతున్న వాదనలో ఏ మాత్రం నిజం లేదు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను అమెరికా రైలు పైన ప్రదర్శించలేదు; Fact Check

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన

ఆర్మీ ప్రైవేట్ వాహనాలకు కూడా టోల్ ఫీజు మినహాయింపు పొడిగించారా? వైరల్ పోస్ట్‌పై వాస్తవ పరిశీలన

వాదన/Claim: రక్షణ సిబ్బంది ప్రైవేట్ వాహనాలకు కూడా టోల్ ట్యాక్స్ మినహాయించబడిందని వైరల్ అడ్వైజరీ లేఖ పేర్కొంది.

నిర్ధారణ/Conclusion: లేఖ నకిలీదని చాలా ఆధారాలు లభించాయి.
రోడ్డు రవాణా మరియు రహదారుల మంత్రిత్వ శాఖ “డ్యూటీ’లో ఉన్న వ్యక్తులకు మాత్రమే మినహాయింపు లభిస్తుంది.మరియు రిటైర్డ్ వ్యక్తులకు లభించదు.మరియు వ్యక్తిగత వాహనం ఏదైనా అధికారిక ప్రయోజనం మరియు విధిని నిర్వర్తించడానికి ఉపయోగించని పక్షంలో, అది విధి నిర్వహణ అధికారితో పాటు వచ్చినప్పటికీ, టోల్ మినహాయింపు అందుబాటులో ఉండదు. RTI ప్రశ్నలకు సమాధానమిస్తూ, NHAI కూడా అదే పేర్కొంది.

RATING: Misinterpretation —

రక్షణ సిబ్బంది ప్రైవేట్ వాహనాలకు టోల్ ఫీజు లేదు’ అంటూ ఓ అడ్విసోరీ లేఖ సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది. ఇండియన్ టోల్ (సైనిక దళం, వైమానిక దళం) చట్టం, 1901కి మార్పు జరిగిందని సింగిల్ పేజీ అడ్వైజరీ ఆరోపించింది.

మార్పులు మరియు కొత్త నిబంధన ప్రకారం, ఆర్మీ సిబ్బందికి టోల్ ఫీజు మినహాయింపుతో పాటు, ఆర్మీ సిబ్బంది గుర్తింపు కార్డు చూపిస్తే వారి ప్రైవేట్ వాహనాలకు కూడా అదే మినహాయింపు అమలు చేయబడింది. ఈ సమాచారాన్ని టోల్ సిబ్బందికి త్వరగా చేరవేయాలని లేఖలో పేర్కొన్నారు.

వాట్సాప్ ఫార్వార్డెడ్ మెసేజ్‌ల ద్వారా లేఖ దావానంలా వ్యాపిస్తోంది.వాట్సాప్‌లో ఈ వాదన/క్లెయిమ్‌ యొక్క వాస్తవాన్ని పరిశీలన చేయమని Digiteye India బృందానికి అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందం లేఖను పరిశీలించగా, లేఖ నకిలీదని చాలా ఆధారాలు లభించాయి.

లేఖ యొక్క హెడర్‌లో జారీ చేయబడిన మంత్రిత్వ శాఖ గురించి ప్రస్తావించబడలేదు.తేదీ ఆగస్టు 25, 2023, చేతితోవ్రాసి, ఫోటో కాఫీ చేయబడింది. లేఖలో “service pers, reg forces, gtd on pvt vehs of def pers, come, Rks, indl, fmn channel” వంటి సంక్షిప్త పదాలు(ఎక్రోనింస్) ఉపయోగించబడ్డాయి.అధికారిక అడ్విసోరీ ప్రకారం సరైన పదాలు ఇవి: “service personnel, registered forces, granted on private vehicles of defence personnel, individual.”ప్రభుత్వం నుండి వచ్చేఎటువంటి అధికారిక ప్రకటన ఇలాంటి అర్ధంలేని సంక్షిప్త పదాలను(ఎక్రోనింస్) ఉపయోగించదు.

మేము ది ఇండియన్ టోల్ (ఆర్మీ, ఎయిర్ ఫోర్స్) చట్టం, 1901ని పరిశీలించాము.
చట్టంలోని సెక్షన్ 3 ప్రకారం అధికారులు, సైనికులు, ఎయిర్‌మెన్‌లు మరియు వారి యొక్క కుటుంబ సబ్యులు లేదా అధీకృత అనుచరుల కుటుంబాలలోని సభ్యులందరికీ టోల్ చెల్లింపు నుండి మినహాయింపు ఉంది.

కొన్ని అపోహలపై జూన్ 17, 2014న రోడ్డు రవాణా మరియు రహదారుల మంత్రిత్వ శాఖ జారీ చేసిన వివరణను మేము పరిశీలించాము. సమస్యను మళ్లీ పరిశీలించిన మంత్రిత్వ శాఖ ఇప్పుడు “ఇండియన్ టోల్ (ఆర్మీ మరియు ఎయిర్ ఫోర్స్) చట్టం  1901 ప్రకారం, ‘డ్యూటీ’లో ఉన్న వ్యక్తులకు మాత్రమే మినహాయింపు లభిస్తుంది.మరియు రిటైర్డ్ వ్యక్తులకు లభించదు.మరియు భారతీయ టోల్ (ఆర్మీ మరియు ఎయిర్ ఫోర్స్) Ru1es,1942లో పేర్కొన్న విధంగా వ్యక్తిగత వాహనం ఏదైనా అధికారిక ప్రయోజనం మరియు విధిని నిర్వర్తించడానికి ఉపయోగించని పక్షంలో, అది విధి నిర్వహణ అధికారితో పాటు వచ్చినప్పటికీ, టోల్ మినహాయింపు అందుబాటులో ఉండదు. మరియు ‘ఆర్మీ సిబ్బంది’ గుర్తింపు కార్డు చూపిస్తేనే మినహాయింపు పొందగలరని” స్పష్టత ఇచ్చింది.

విధుల్లో ఉన్న సిబ్బందికి మాత్రమే టోల్ మినహాయింపు ఉంటుందని,రిటైర్డ్ అధికారులకు వర్తించదని మంత్రిత్వ శాఖ ఖరాఖండిగా స్పష్టం చేసింది. అధికారిక ప్రయోజనం మరియు విధి కోసం మాత్రమే ప్రైవేట్ వాహనాలపై మినహాయింపు అనుమతించబడుతుందని కూడా స్పష్టం చేసింది.

ది ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ ఫిబ్రవరి 20, 2020 నాటి నివేదిక ప్రకారం, RTI ప్రశ్నలకు ప్రతిస్పందనగా, రక్షణ సిబ్బంది విధి నిర్వహణలో ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు మాత్రమే వారికి టోల్ టాక్స్ మినహాయించబడుతుందని NHAI పేర్కొంది. వారు విధి నిర్వహణలోలేనప్పుడు వారి ప్రైవేట్ వాహనాలకు ఎలాంటి మినహాయింపు ఉండదు.

వైరల్ లెటర్ కు సంబంధించిన వాదనలో నిజం లేదు.

మరి కొన్ని Fact Checks:

భారతదేశం గౌరవార్థం దుబాయ్‌లోని ‘అల్ మిన్‌హాద్’ అనే జిల్లా పేరును ‘హింద్’ గా మార్చారా? Fact Check:

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

ఈ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుంచి బియ్యం తయారీ విధానం చూపిస్తుందా?:వాస్తవ పరిశీలన

CLAIM/ దావా: చైనీస్ ఫ్యాక్టరీలలో బియ్యం తయారీకి ప్లాస్టిక్‌ను ఎలా ఉపయోగిస్తున్నారో అనే వీడియో వైరల్ అయ్యింది.

CONCLUSION/నిర్ధారణ:వీడియోలో చేసిన దావా తప్పు. “ప్లాస్టిక్ బియ్యం” యొక్క తయారీని చూపించడానికి ఏవో కొన్నివీడియోలు మరియు చిత్రాలు ఉపయోగించబడ్డాయి. వాస్తవానికి, ఫోర్టిఫీడ్ రైస్ ఉత్పత్తిని చూపించే అనేక వాస్తవ వీడియోలు తప్పుడు దావాకు మద్దతు ఇవ్వడానికి ఉపయోగించబడ్డాయి. FSSAI కూడా బియ్యంలో ప్లాస్టిక్ ఉందని లేదా అవి ప్లాస్టిక్ బియ్యమనే వాదనని తోసిపుచ్చారు.

Rating: Misrepresentation –

Fact Check వివరాలు:

వాట్సాప్‌లో ఓ వీడియో విస్తృతంగా ప్రచారం అవుతోంది. ఫ్యాక్టరీలలో బియ్యం తయారీకి ప్లాస్టిక్‌ను ఎలా వినియోగిస్తున్నారో చూపుతున్నట్లు వైరల్‌ వీడియో పేర్కొంది.ఫ్యాక్టరీలలో బియ్యం తయారు చేయడానికి శుభ్రమైన ప్లాస్టిక్ మరియు వ్యర్థ ప్లాస్టిక్‌ను కూడా ఉపయోగిస్తారని పేర్కొంది. మొదట, ప్లాస్టిక్‌ను కడిగి, సన్నని తీగలుగా తయారు చేసి, బియ్యంను గింజలుగా విభజించే ప్రక్రియని చూపిస్తుంది.

వాట్సాప్‌లో వైరల్ వీడియో యొక్క వాస్తవం పరిశీలన చేయమని Digiteye Indiaకి తమిళంలో ఈ అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

వీడియోను అనేక కీఫ్రేమ్‌లుగా విభజించడానికి Digiteye India బృందం వారు inVID-(video verification tool )సాధనం -ఉపయోగించి, ఆ కీఫ్రేముల సహాయంతో Googleలో రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ అమలు చేయగా, అది ఈ వీడియోను పోస్ట్ చేసిన Facebook పేజీకి దారితీసింది.ఫేస్ బుక్ లో ‘ది న్యూస్ రూమ్’ పేరుతో ఒక పేజీ, అదే వీడియోను అక్టోబర్ 7న అదే దావాతో షేర్ చేసింది.ఇది పోస్ట్: “देखिये फैक्टरी में नकली चावल को कैसे बनाया जाता है? “ఫ్యాక్టరీలో ప్లాస్టిక్ బియ్యం ఎలా తయారవుతాయి?”

మేము వీడియోను పరిశీలించగా, ఇది అనేక వీడియోలు మరియు చిత్రాల కలిపి తయారు చేసిందని గమనించాము.వీడియో క్లిప్‌లపై రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌ని అమలు చేయగా, అది ఫోర్టిఫైడ్ రైస్ గురించి మాట్లాడే ఒక పేజీ/blogకి దారితీసింది.బ్లాగ్‌లో ఉపయోగించిన చిత్రం దావా చేయబడిన వీడియోలో కూడా ఉపయోగించబడింది. ఫోర్టిఫిట్ ఒక బ్లాగ్ పోస్ట్ ద్వారా బలవర్థకమైన బియ్యం గింజల తయారీ గురించి మాట్లాడటానికి ఈ చిత్రాన్ని ఉపయోగించింది.

డిసెంబర్ 29, 2021 నాటి బ్లాగ్ పోస్ట్‌లో, వారు ఇలా అన్నారు, “ఎక్స్‌ట్రూషన్ టెక్నాలజీలో, మిల్లింగ్ రైస్‌ను పల్వరైజ్ చేసి, విటమిన్లు మరియు మినరల్స్ కలిగిన ప్రీమిక్స్‌తో కలుపుతారు.ఈ మిశ్రమం నుండి ఎక్స్‌ట్రూడర్ యంత్రాన్ని ఉపయోగించి ఫోర్టిఫైడ్ రైస్ కెర్నల్స్ (FRK)ని ఉత్పత్తి చేస్తారు. ఈ గింజలు బియ్యం గింజలను పోలి ఉంటాయి.”

మేము రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌ని అమలు చేయడానికి మరొక స్క్రీన్‌షాట్‌ని ఉపయోగించినప్పుడు, అది సన్‌ప్రింగ్ ఎక్స్‌ట్రూషన్ వారు ఆగస్టు 13, 2021న పోస్ట్ చేసిన YouTube వీడియోకి దారితీసింది.’ఆర్టిఫిషియల్ రైస్ ఎక్స్‌ట్రూడర్ న్యూట్రిషన్ రైస్ మేకింగ్ మెషిన్ ఎఫ్‌ఆర్‌కె ఫోర్టిఫైడ్ రైస్ మెషిన్’ అనే శీర్షికతో వీడియో ఉంది. ఈ వీడియో ఫోర్టిఫైడ్ బియ్యం ఉత్పత్తిని చూపించింది.

రైస్ ఫోర్టిఫికేషన్ అంటే బియ్యాన్ని చిన్న ముక్కలుగా చేసి ముఖ్యమైన విటమిన్లు మరియు ఖనిజాలతో కలపడం. ఈ బలవర్థకమైన(ఫోర్టిఫీడ్ రైస్) బియ్యం సాధారణ బియ్యంతో కలుపుతారు.‘ఫుడ్ సేఫ్టీ అండ్ స్టాండర్డ్స్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా’ ప్రకారం, రైస్ ఫోర్టిఫికేషన్ “అధిక  బియ్యం వినియోగిస్తున్న దేశాల్లో సూక్ష్మపోషక లోపాన్ని పరిష్కరించడానికి తక్కువ ఖర్చుతో కూడుకున్న, సంప్రదాయకబద్దమైన వ్యూహం/పద్దతి.

విటమిన్లు మరియు ఖనిజాలను చాలా వరకు మిల్లింగ్ మరియు పాలిష్ ప్రక్రియలో కోల్పోతాయి, కనుక ఫోర్టిఫయింగ్ రైస్ “పంట కోత తరువాతి దశలో విటమిన్లు,ఖనిజాలను జోడించడం ద్వారా బియ్యాన్ని బలపరిచి మరింత పోషకవంతమైనదిగా చేస్తుంది చేస్తుందని మరియు ఇవి ప్లాస్టిక్ బియ్యం కావని FSSAI పేర్కొంది.
వారి ‘మిత్ బస్టర్స్ విభాగం(myth busters section)లో, “బియ్యం కార్బోహైడ్రేట్ పదార్థం మరియు 80% పిండి పదార్ధం కాబట్టి, జిగురు మరియు అంటుకునే లక్షణాలను ఉండడం వలన అన్నం వండినప్పుడు బంతిలా మారడం,ఒకొక్కసారి మాడిపోవడం బియ్యం యొక్క సహజ గుణం.కాబట్టి బియ్యంలో ప్లాస్టిక్ ఉందని లేదా అవి ప్లాస్టిక్ బియ్యమనే వాదనని తోసిపుచ్చారు.

అన్ని ప్రభుత్వ పథకాలలో బలవర్థకమైన బియ్యం పంపిణీకి క్యాబినెట్ ఆమోదం తెలిపిందని, ప్రెస్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో 2022లో ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసింది.

Digiteye India team గతంలో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తవుతుందనే దావాను తోసిపుచ్చి, వాస్తవాన్ని నిరూపించింది.

కావున వీడియోలో చేసిన దావా తప్పు.

మరి కొన్నిఇతర Fact checks:

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check

భారతదేశ వ్యాప్తంగా అన్ని బాణసంచా అమ్మకాలు మరియు వాటి వాడకాన్ని సుప్రీంకోర్టు నిషేధించిందా? వాస్తవ పరిశీలన

 

 

రాహుల్ గాంధీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్‌ను ప్రకటించారా? వాస్తవ పరిశీలన

దావా/Claim: రాహుల్ గాంధీ భారతీయ పౌరులందరికీ ‘3 నెలల ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్’ ఆఫర్‌ను ప్రకటించారు.

నిర్ధారణ/Conclusion:తప్పు, రాహుల్ గాంధీ 2024 సార్వత్రిక ఎన్నికలకు ముందు ఎటువంటి ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్ ప్రకటించలేదు.

రేటింగ్: Misrepresentation —

Fact Check వివరాలు:

2024 సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్ గెలుపు అవకాశాలను మరింత ప్రోత్సహించేందుకు భారతీయ పౌరులందరికీ ‘3 నెలల ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్’ ఆఫర్‌ను కాంగ్రెస్ అధినేత రాహుల్ గాంధీ ప్రకటించినట్లు సోషల్ మీడియాలో ఒక పోస్ట్ వైరల్ అవుతోంది.

ఈ పోస్ట్/సందేశం ఆఫర్‌ను పొందేందుకు లింక్‌ను అందించింది. ఇంతకు ముందు మా వాస్తవ పరిశీలనలో BJPకి సంబంధించి తప్పుడు లింక్‌ని ఉపయోగించిన ఇదే విధమైన దావా తప్పుదారి పట్టించే విధంగా ఉందని కనుగొనబడింది.

FACT CHECK

ముందుగా, మేము రాహుల్ గాంధీ ఓటర్లకు ఉచిత మొబైల్ రీఛార్జ్ అందించడం గురించి ఏదైనా ప్రకటన చేశారా అని వెతకగా, అది ఎక్కడా కనబడలేదు. అదే నిజమైతే, అన్ని సోషల్ మీడియా లేదా ఇతర మాధ్యమాల ద్వారా వెల్లడై ఉండేది. రెండవది, PM నరేంద్ర మోడీని ఉదహరిస్తూ ఇంతకుముందు ఇదే విధమైన దావా వైరల్ కాగా, Digiteye India బృందం వారు అది తప్పుడు దావా /వాదన అని నిరూపించింది. ఇక్కడ చూడవచ్చు.

అదేవిధంగా, ఈ సందేశాన్ని కూడా రాహుల్ గాంధీ లేదా భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ఎప్పుడూ చేయలేదని కనుగొన్నాము. మరియు, పోస్ట్‌లో అందించిన లింక్ ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్‌తో అనుసంధానించబడలేదు.

వెబ్ సైట్ ప్రామాణికత పరిశీలించగా, క్రింది ఫలితం వచ్చింది.

మరి కొన్నిFact Checks:

భారతదేశ వ్యాప్తంగా అన్ని బాణసంచా అమ్మకాలు మరియు వాటి వాడకాన్ని సుప్రీంకోర్టు నిషేధించిందా? Fact Check

భారతదేశం గౌరవార్థం దుబాయ్‌లోని ‘అల్ మిన్‌హాద్’ అనే జిల్లా పేరును ‘హింద్’ గా మార్చారా? Fact Check:

 

క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను అమెరికా రైలు పైన ప్రదర్శించలేదు; Fact Check

అమెరికాలోని రైలు పైన బి.ఆర్ అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను చూపుతూ బాబాసాహెబ్ పోస్టర్‌ను అమెరికా వేసిందని,భారతదేశంలోని “మనువాది మీడియా”(“manuwadi media”)ఈ వార్తను కవర్ చేయడం లేదని పేర్కొంటూ ఒక చిత్రం సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అయింది.

హిందీలో క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది: “जो काम भारत नहीं कर सका वह काम अमरीका ने करके दिखाया अमरीका की सबसे लम्बी दूरी की ट्रेन पे बाबासाहब का पोस्टर लगाया गया ? मगर भारत की मनुवादी मीडिया यह खबर नहीं दिखाएगी जय भीम” (తెలుగు అనువాదం–భారతదేశం చేయలేని పనిని అమెరికా చేసి చూపించింది, బాబాసాహెబ్ పోస్టర్‌ను అమెరికా సుదూర రైలులో ఉంచారు. కానీ భారతదేశ మనువాడి మీడియా(manuwadi media) ఈ వార్తలను చూపించదు– Jai Bhim)

ఇది ఇక్కడ ,ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

ఈ రైలు భారతదేశంలో సుపరిచితం మరియు నిశితంగా పరిశీలిస్తే ఇది మెట్రో కోచ్ లాగా కనిపిస్తుంది, అమెరికా  రైలు మాత్రం కాదు.భారతదేశంలోని మెట్రో రైళ్ల కోసం గూగుల్‌లో వెతికితే, ఆ చిత్రం ఢిల్లీ మెట్రోపై బాబాసాహెబ్ పోస్టర్‌ సూపెర్-ఇంపోజ్డ్ చేయబడిందని తెలుస్తుంది.దిగువన అసలైన ఢిల్లీ మెట్రో మరియు పోస్టర్‌తో సూపెర్-ఇంపోజ్డ్ చేయబడిన రైలు చూడండి.

అసలు చిత్రాన్ని ఇక్కడ చూడవచ్చు మరియు లోగో స్పష్టంగా ఢిల్లీ మెట్రోది, క్లెయిమ్/వాదన ప్రకారం అమెరికా రైలుది కాదు.అంతేకాకుండా, అటువంటి చర్య ఏదైనా ఉంటె భారతీయ మీడియా ద్వారా విస్తృతంగా కవర్ చేయబడి ఉండేది మరియు క్లెయిమ్/వాదనను ధృవీకరించడానికి ఏ విశ్వసనీయమైన వార్త సంస్థలు నుండి ఎటువంటి వార్త అందుబాటులో లేదు.

ఉదాహరణకు కొన్ని US హై-స్పీడ్ రైళ్లు క్లెయిమ్‌లో చూపిన రైలుకు పూర్తిగా భిన్నంగా కనిపిస్తాయి. దిగువన ఉన్న చిత్రాలు/ఇమేజ్ చూడండి.

కావున ఈ క్లెయిమ్/వాదన పూర్తిగా తప్పు.

Claim/వాదన:US ప్రభుత్వం తమ సుదూర రైలులో(లాంగ్-జర్నీ రైలు) BR అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను ప్రదర్శిస్తోంది.

Conclusion/నిర్ధారణ:ఈ Claim/వాదన పూర్తిగా తప్పు మరియు ఆ చిత్రం/పోస్టర్‌ ఢిల్లీ మెట్రోపై సూపెర్-ఇంపోజ్డ్ చేయబడింది.

Rating: Misrepresentation —

మరి కొన్ని Fact Checks:

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check