Category Archives: GENERAL

వాట్సాప్‌లో షేర్ అవుతున్న చిత్రం టిప్పు సుల్తాన్ యొక్క చిత్రం అని వైరల్ అవుతోంది; Fact Check

Leave a reply

ఇటీవల, టిప్పు సుల్తాన్ యొక్క చిత్రం వాట్సాప్‌లో వైరల్‌గా మారింది, నలుపు మరియు తెలుపు ఫోటో 18 వ శతాబ్దపు కర్ణాటక పాలకుడు నిజమైన టిప్పు సుల్తాన్‌ను యొక్క చిత్రం అని ఒక వాదన. ఈ చిత్రాన్ని రంగుల చిత్రంతో పోలుస్తూ, ఇన్నాళ్లుగా భారత పాఠశాల పాఠ్య పుస్తకాలలో కాంగ్రెస్ ముద్రిస్తూ వస్తున్నది ఈ రంగుల చిత్రం.

క్యాప్షన్ ఈ విధంగా ఉంది: “ప్రచార ఐసా ఫైలావో కి పంక్చర్ వాలే షకల్ వాలా లూటేరా భీ సుల్తాన్ దిఖే”,
(తెలుగు అనువాదం:ముఖం కూడా సరిగాలేని దొంగని, సుల్తాన్ అనిపించే విధంగా ప్రచారం చేయండి)

వాస్తవ పరిశీలన కోసం Digiteye Indiaకి పంపిన WhatsApp చిత్రాన్ని క్రింద చూడండి.

టిప్పు సుల్తాన్, 18వ శతాబ్దంలో మైసూర్ రాజ్యానికి (ప్రస్తుత కర్ణాటకలో భాగం) పూర్వపు పాలకుడు. అతను మైసూర్ టైగర్ అని కూడా పిలువబడ్డాడు.అయితే,కొంత కాలం క్రితం,సాంప్రదాయవాద సమూహాల(conservative groups) వాదనల ప్రకారం,అతను చాలా మంది హిందువులను వధించిన క్రూరమైన, హిందూ వ్యతిరేక నాయకుడని అతని పేరు వివాదాస్పదంగా మారింది.మరో వైపు చాలా మంది అతను ఒక దేశభక్తుడు అని నమ్ముతారు.

Fact Check

ఈ చిత్రం 2018 నుండి చెలామణిలో ఉందని Digiteye India తేలుకొంది. దీనిని భారత ప్రభుత్వ అధికారిక తపాలా స్టాంప్ మరియు ఇతర పాఠ్యపుస్తకాల నుండి టిప్పు సుల్తాన్ యొక్క సుపరిచితం చిత్రంతో ఇండోర్‌కు చెందిన బిజెపి నాయకుడు రమేష్ మెండోలా మొదట ట్వీట్ చేశారు.

Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో వెతకగా ఈ చిత్రం(నలుపు మరియు తెలుపులో ఉన్న ఫోటో) పిక్సెల్స్‌లోని ఆర్కైవ్‌లలో అందుబాటులో ఉందని మరియు ఇది 18వ శతాబ్దపు వ్యాపారి హమద్ బిన్ ముహమ్మద్ అల్-ముర్జాబి అనే వ్యక్తి చిత్రమని వెల్లడైంది.అతనిని టిప్పు టిప్ అనే మారుపేరుతో పిలుస్తారు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ రీసెర్చ్ ఎన్‌సైక్లోపీడియాస్(Oxford Research Encyclopaedias) ప్రకారం, అతను జాంజిబార్‌లో ఏనుగు దంతాలు మరియు బానిస వ్యాపారి, 19వ శతాబ్దంలో, టాంగన్యికా సరస్సుకి పశ్చిమాన “అరబ్ జోన్”లో ఎంతో పలుకుబడి మరియు బలమైన వ్యాపార సామ్రాజ్యాన్ని నిర్మించాడు.

మరియు టిప్పు టిప్ ఉబ్బిన ముక్కు వలన అతనికి ఆ పేరు తెచ్చి పెట్టింది. కావున, సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అయిన చిత్రం టిప్పు సుల్తాన్ చిత్రం కాదు, 18 వ శతాబ్దంలో తూర్పు మధ్య భాగంకు చెందిన బానిస వ్యాపారి టిప్పు టిప్ యొక్క చిత్రం.

వాదన/Claim: “టిప్పు సుల్తాన్ యొక్క నిజమైన ఫోటో” మరియు భారతీయ పాఠశాల పాఠ్య పుస్తకాలలో కాంగ్రెస్‌ ముద్రిస్తూవస్తున్న చిత్రంతో పోలిక అనేది ఒక వాదన.

నిర్ధారణ/Conclusion: నలుపు మరియు తెలుపు చిత్రం టిప్పు సుల్తాన్ యొక్క చిత్రం కాదు, 18వ శతాబ్దంలో మధ్యప్రాచ్యాని(Middle East)కి చెందిన బానిస వ్యాపారి టిప్పు టిప్ యొక్క చిత్రం.

Rating: Totally False —

మరి కొన్ని Fact checks:

క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను అమెరికా రైలు పైన ప్రదర్శించలేదు; Fact Check

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

 

 

క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను అమెరికా రైలు పైన ప్రదర్శించలేదు; Fact Check

3 Replies

అమెరికాలోని రైలు పైన బి.ఆర్ అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను చూపుతూ బాబాసాహెబ్ పోస్టర్‌ను అమెరికా వేసిందని,భారతదేశంలోని “మనువాది మీడియా”(“manuwadi media”)ఈ వార్తను కవర్ చేయడం లేదని పేర్కొంటూ ఒక చిత్రం సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అయింది.

హిందీలో క్యాప్షన్ ఇలా ఉంది: “जो काम भारत नहीं कर सका वह काम अमरीका ने करके दिखाया अमरीका की सबसे लम्बी दूरी की ट्रेन पे बाबासाहब का पोस्टर लगाया गया ? मगर भारत की मनुवादी मीडिया यह खबर नहीं दिखाएगी जय भीम” (తెలుగు అనువాదం–భారతదేశం చేయలేని పనిని అమెరికా చేసి చూపించింది, బాబాసాహెబ్ పోస్టర్‌ను అమెరికా సుదూర రైలులో ఉంచారు. కానీ భారతదేశ మనువాడి మీడియా(manuwadi media) ఈ వార్తలను చూపించదు– Jai Bhim)

ఇది ఇక్కడ ,ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

ఈ రైలు భారతదేశంలో సుపరిచితం మరియు నిశితంగా పరిశీలిస్తే ఇది మెట్రో కోచ్ లాగా కనిపిస్తుంది, అమెరికా  రైలు మాత్రం కాదు.భారతదేశంలోని మెట్రో రైళ్ల కోసం గూగుల్‌లో వెతికితే, ఆ చిత్రం ఢిల్లీ మెట్రోపై బాబాసాహెబ్ పోస్టర్‌ సూపెర్-ఇంపోజ్డ్ చేయబడిందని తెలుస్తుంది.దిగువన అసలైన ఢిల్లీ మెట్రో మరియు పోస్టర్‌తో సూపెర్-ఇంపోజ్డ్ చేయబడిన రైలు చూడండి.

అసలు చిత్రాన్ని ఇక్కడ చూడవచ్చు మరియు లోగో స్పష్టంగా ఢిల్లీ మెట్రోది, క్లెయిమ్/వాదన ప్రకారం అమెరికా రైలుది కాదు.అంతేకాకుండా, అటువంటి చర్య ఏదైనా ఉంటె భారతీయ మీడియా ద్వారా విస్తృతంగా కవర్ చేయబడి ఉండేది మరియు క్లెయిమ్/వాదనను ధృవీకరించడానికి ఏ విశ్వసనీయమైన వార్త సంస్థలు నుండి ఎటువంటి వార్త అందుబాటులో లేదు.

ఉదాహరణకు కొన్ని US హై-స్పీడ్ రైళ్లు క్లెయిమ్‌లో చూపిన రైలుకు పూర్తిగా భిన్నంగా కనిపిస్తాయి. దిగువన ఉన్న చిత్రాలు/ఇమేజ్ చూడండి.

కావున ఈ క్లెయిమ్/వాదన పూర్తిగా తప్పు.

Claim/వాదన:US ప్రభుత్వం తమ సుదూర రైలులో(లాంగ్-జర్నీ రైలు) BR అంబేద్కర్ పోస్టర్‌ను ప్రదర్శిస్తోంది.

Conclusion/నిర్ధారణ:ఈ Claim/వాదన పూర్తిగా తప్పు మరియు ఆ చిత్రం/పోస్టర్‌ ఢిల్లీ మెట్రోపై సూపెర్-ఇంపోజ్డ్ చేయబడింది.

Rating: Misrepresentation —

మరి కొన్ని Fact Checks:

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check

 

 

 

హమాస్ ఇజ్రాయెల్ ట్యాంకులను స్వాధీనం చేసుకుని వాటిపై పాలస్తీనా జెండాలను ఎగురవేయడం వీడియోలో కనిపిస్తుంది; Fact Check

2 Replies

ఇజ్రాయెల్ మరియు హమాస్ మధ్య కొనసాగుతున్న సంఘర్షణలో రెండు వైపులా వేలాది మందిని చనిపోయారు. ఈ వార్త మరణాల సంఖ్యపై అనేక వాదనలకు పుష్కలమైన అవకాశాలను ఇచ్చింది.ఈ వాదనల మధ్య, హమాస్ తమ ట్యాంకులతో ఇజ్రాయెల్ వైపు కదులుతూ యుద్ధంలో ముందుకెళుతున్నట్లు ఒక వీడియో ట్విట్టర్‌లో వైరల్ అవుతోంది.

ఈ వాదన/క్లెయిమ్‌లతో కూడిన వీడియో క్లిప్‌లో పాలస్తీనా జెండాతో కూడిన ట్యాంకులు సైనిక కార్యకలాపాలను నిర్వహిస్తున్నాయని మరియు హమాస్ అనేక ఇజ్రాయెల్ ట్యాంకులను ధ్వంసం చేసి వాటిపై పాలస్తీనా జెండాలను ఎగురవేసినట్లు కనిపిస్తుంది.

క్యాప్షన్ ఈ విధంగా ఉంది:”हम गाजा को तुम्हारे लिए जन्नुम बना देगा । हमास ने कई इजरायली टैंकों को नष्ट कर दिया, सैनिकों को पकड़ लिया… मुजाहिद्दीन ने दुश्मन के टैंको पर फलस्तीनि के झंडे लहरा दिए।। शुक्र अलहमदुलिलाह”.[తెలుగు అనువాదం:మేము మీ కోసం గాజాను నరకంగా తయారు చేస్తాము.హమాస్ అనేక ఇజ్రాయెలీ ట్యాంకులను ధ్వంసం చేసింది మరియు సైనికులను బంధీ చేసుకున్నారు… శత్రువు ట్యాంకులపై పాలస్తీనా జెండాలు ఎగురవేశారు.]

ఇలాంటి వాదన/దావాతో పోస్ట్ ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

Digiteye India వాదన/క్లెయిమ్‌ యొక్క వాస్తవం పరిశీలించినప్పుడు, అది పూర్తిగా తప్పు అని తేలింది. మేము వీడియో నుండి కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసి,Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో చిత్రాల కోసం అన్వేషించగా, అది డిసెంబర్ 30, 2020న ప్రచురించిన మిడిల్ ఈస్ట్ మానిటర్‌లో వార్తా నివేదికకు దారితీశాయి.ముఖ్య శీర్షిక ఇలా ఉంది: “పాలస్తీనా వర్గాలు గాజాలో సంయుక్త సైనిక కార్యకలాపాలను నిర్వహిస్తున్నాయి.” ఇది 29 డిసెంబర్ 2020న దక్షిణ గాజా స్ట్రిప్‌లోని రఫాలో హమాస్, ఇస్లామిక్ జిహాద్ మరియు ఇతర PLO సభ్యులతో సహా పాలస్తీనా వర్గాల మిలటరీ విభాగాల మధ్య నిర్వహించిన మాక్ డ్రిల్ అని నివేదిక స్పష్టంగా వివరించింది.

మరింత అన్వేషించగా, డిసెంబర్ 30, 2020 తేదీన Facebookలో ఈ లింక్‌ని గమనించాము.

 

ఈ వార్తను డిసెంబర్ 30, 2020న అల్జజీరా కవర్ చేసింది: “2008లో గాజా స్ట్రిప్‌పై ఇజ్రాయెల్ యుద్ధ వార్షికోత్సవం రోజున పాలస్తీనా వర్గాలు ఉమ్మడి సైనిక విన్యాసాలను నిర్వహించాయి. గాజా స్ట్రిప్ అంతటా అనేక రక్షణ దృశ్యాలు విన్యాసాలలో కనిపించాయి”.

కావున, వాదన/దావా తప్పు.వీడియో డిసెంబర్ 2020కి చెందినది మరియు హమాస్ మరియు ఇజ్రాయెల్ మధ్య ప్రస్తుత వివాదానికి సంబంధించినది కాదు.

వాదనClaim:హమాస్ ఇజ్రాయెల్ వైపు ముందుకు సాగుతోంది మరియు స్వాధీనం చేసుకున్న ఇజ్రాయెల్ ట్యాంకులపై పాలస్తీనా జెండాలను ఎగురవేసింది.

నిర్ధారణ/Conclusion:వీడియోక్లిప్ డిసెంబర్ 29, 2020న జరిగిన హమాస్‌తో సహా పాలస్తీనా గ్రూపుల సంయుక్త ‘సైనిక డ్రిల్ల్’ కు చెందినది.
Rating: Misrepresentation — 

మరి కొన్ని fact checks:

ఇజ్రాయెల్ గాజాలో సూపర్-ఫాస్ట్ బ్రాడ్‌బ్యాండ్ నెట్‌వర్క్ 10G పరీక్షలు నిర్వహిస్తోంది? Fact Check

భారతదేశం గౌరవార్థం దుబాయ్‌లోని ‘అల్ మిన్‌హాద్’ అనే జిల్లా పేరును ‘హింద్’ గా మార్చారా? Fact Check

 

భారతదేశం గౌరవార్థం దుబాయ్‌లోని ‘అల్ మిన్‌హాద్’ అనే జిల్లా పేరును ‘హింద్’ గా మార్చారా? Fact Check:

2 Replies

దుబాయ్ అధినేత షేక్ మొహమ్మద్ బిన్ రషీద్ అల్ మక్తూమ్(Sheikh Mohammed bin Rashid Al Maktoum) జనవరి 29న దుబాయ్ లోని ఒక జిల్లాకు “హింద్ సిటీ”గా పేరు మార్చుతున్నట్లు ప్రకటించినప్పుడు,భారతదేశం మరియు హిందువులను గౌరవించాలనే ఉద్దేశంతోనే పేరు మార్చారని సోషల్ మీడియా సందడి చేసింది.వాదనను క్రింద చూడవచ్చును.

“దుబాయ్ అధినేత మరియు యుఎఇ ప్రధానమంత్రి షేక్ మొహమ్మద్ బిన్ రషీద్ అల్ మక్తూమ్ ఎమిరేట్‌లోని ఒక జిల్లా పేరు మార్చాలని ఆదేశించారు.అల్ మిన్‌హాద్ మరియు దాని చుట్టుపక్కల 84 చదరపు కిలోమీటర్ల ప్రాంతాలు ఇప్పుడు భారతదేశం మరియు హిందువులు మానవాళికి అందించిన సహకారాన్ని గౌరవించేందుకు “హింద్ సిటీ”గా పిలువబడతాయి.

ఇలాంటి వాదనలతో సోషల్ మీడియాలో ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ విస్తృతంగా షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

దుబాయ్ నుండి వచ్చిన వార్తల ప్రకారం,షేక్ తన భార్య షేఖా హింద్ బింట్ మక్తూమ్(Sheikha Hind bint Maktoum) గౌరవార్థం జిల్లా పేరును మార్చినట్లు దుబాయ్ ‘ప్రభుత్వ మీడియా కార్యాలయం’ పేర్కొంది. వాదన/దావా ప్రకారం భారతదేశం వలన కాదు. క్రింది విధంగా ప్రకటించారు:

 

“ప్రధాన మంత్రి మరియు దుబాయ్ అధినేత హిస్ హైనెస్ షేక్ మొహమ్మద్ బిన్ రషీద్ అల్ మక్తూమ్, అతని భార్య షేఖా హింద్ బింట్ మక్తూమ్(Sheikha Hind bint Maktoum) గౌరవార్థం అల్ మిన్‌హాద్ ప్రాంతాన్ని ‘హింద్ సిటీ’గా మార్చారు” అని షేక్ మీడియా కార్యాలయం వార్తా సంస్థలకు తెలిపింది.’హింద్’ అనేది అరబిక్ పేరు,మరియు ఈ ప్రాంతం యొక్క పురాతన నాగరికతలో దాని మూలాలను కలిగి ఉంది,” అని వివరణను ఇచ్చింది.

భారతదేశం గురించి ఎటువంటి ప్రస్తావన లేకుండా నిజమైన ప్రకటన క్రింది విధంగా ఉంది:

కావున, అల్ మిన్‌హాద్ జిల్లా పేరును ‘హింద్ సిటీ’గా మార్చడంలో భారతదేశ ప్రస్తావన కానీ సంబంధం కానీ లేదు. ఈ దావా/వాదన తప్పుదారి పట్టించే విధంగా ఉంది.

Claim: భారతదేశం గౌరవార్థం దుబాయ్‌లోని ‘అల్ మిన్‌హాద్ ‘అనే జిల్లా పేరును ‘హింద్’ గా మార్చారు.
Conclusion: భారతదేశ గౌరవార్థం కాకుండా షేక్ భార్య షేఖా హింద్ బింట్ మక్తూమ్(Sheikha Hind bint Maktoum) గౌరవార్థం అల్ మిన్‌హాద్ ప్రాంతాన్ని ‘హింద్ సిటీ’గా మార్చబడింది”.
Rating: Misleading —

మరి కొన్ని Fact checks:

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check

Fact Check: సుడాన్‌లో డ్రోన్ దాడికి సంబంధించిన పాత వీడియో ప్రస్తుతం గాజాపై జరుగుతున్న దాడులలో ఒకటని క్లెయిమ్

Fact Check: డిసెంబర్ 28న మైక్రోసాఫ్ట్ ‘ జాపనీస్ కంపెనీ సోనీ మరియు సోనీ ప్లేస్టేషన్’ను కొనుగోలు చేసినట్టు ఒక వాదన

Leave a reply

హిస్పానిక్స్‌కు(Hispanics) చెందిన స్పానిష్ వెబ్‌సైట్ డిసెంబర్ 28, 2020న గ్లోబల్ టెక్ దిగ్గజం మైక్రోసాఫ్ట్ జపనీస్ కంపెనీ సోనీని, దాని అనుబంధ వ్యాపారాలు మరియు ప్లేస్టేషన్‌తో సహా $130 బిలియన్లకు కొనుగోలు చేసిందని పేర్కొంటూ బ్రేకింగ్ న్యూస్‌ను విడుదల చేసింది.

వెబ్‌సైట్లో ముఖ్యంశం ఇలా ఉంది: “ప్లేస్టేషన్‌తో సహా సోనీ యొక్క అన్ని విభాగాలను మైక్రోసాఫ్ట్ కొనుగోలు చేసింది.ఒప్పందం యొక్క వివరాలను వెల్లడించింది.టెక్ దిగ్గజం మరియు Xbox యజమానైనా మైక్రోసాఫ్ట్ కు ప్రత్యర్థియైన సోనీ యొక్క ప్లేస్టేషన్‌ను సొంతం చేసుకోవడం ఎలా సహాయపడుతుందో వివరించింది.

 

ఈ కథనాన్ని ‘మైక్రోసాఫ్టర్స్‘ అనే వెబ్‌సైట్ షేర్ చేసి,చాలా మందిని ఆశ్చర్యానికి గురి చేసింది మరియు చాలా మంది వ్యక్తులు ఈ వార్తలను విశ్వసించి, రీట్వీట్ చేయడం లేదా కొనుగోలుపై అంచనా వేయడంతో సోషల్ మీడియాలో వైరల్‌గా మారింది.సోనీ లేదా మైక్రోసాఫ్ట్ నుండి ఇప్పటి వరకు ఎటువంటి స్పందన/జవాబు లేదా అధికారిక ప్రకటన లేదు. ఇది డిసెంబర్ 28, 2020న రోజంతా ట్విట్టర్‌లో వైరల్ అయింది.

FACT CHECK

అయినప్పటికీ, Google సహాయంతో ఆంగ్లంలోకి అనువదించబడినప్పుడు స్పానిష్‌లో చక్కటి అక్షరాల ముద్రణతో,దిగువ చిత్రంలో చూపిన విధంగా “ఏప్రిల్ ఫూల్స్ డే’ అని వ్రాసి ఉంది.

ఏప్రిల్ ఫూల్స్ డే ప్రతి సంవత్సరం ఏప్రిల్ 1న వచ్చినప్పటికీ, సోనీ మీద కధనం డిసెంబర్ 28న కనిపించింది.గూగుల్‌లో మరింత పరిశీలించగా, అనేక హిస్పానిక్ సంస్కృతులలో ఈ రోజును “పవిత్ర అమాయకుల దినోత్సవం”(Day of the Holy Innocents)గా విస్తృతంగా పాటిస్తారు, ఇది ప్రపంచ ఏప్రిల్ ఫూల్స్ డేకి సమానం.

ఇది నిజమైన వార్త అయితే, రెండు ప్రపంచ దిగ్గజాలు కలిసిపోతున్నట్లు గ్లోబల్ మీడియా విస్తృతంగా నివేదించి ఉండేది.హిస్పానిక్ సంస్కృతిలో చిలిపి పనుల (pranks) కోసం ఒక రోజు కేటాయిస్తారని,అందులో భాగంగానే ఈ కధనాన్ని ప్రచురించారని గ్రహించిన చాలా మంది కధనాన్ని మరియు ట్వీట్‌ను శీఘ్రంగా తొలగించారు.

వాదన/Claim:మైక్రోసాఫ్ట్ సోనీని $130 బిలియన్లకు కొనుగోలు చేసింది.

నిర్ధారణ/Conclusion:స్పానిష్ ఏప్రిల్ ఫూల్స్ డే సందర్భంగా సోనీని మైక్రోసాఫ్ట్ 130 బిలియన్ డాలర్లకు కొనుగోలు చేసిందన్న నకిలీ వార్త(prank) సోషల్ మీడియాలో ప్రచారంలో జరిగింది.

Our rating   —Totally False.

[మరి కొన్ని fact checks: ట్రక్కు వంతెనని దాటుతూ రాకెట్‌ను తీసుకువెళుతున్నట్లు ఒక వాదన వైరల్ అయింది Fact Check

ఈ వైరల్ వీడియో ప్లాస్టిక్ నుండి గోధుమ ఉత్పత్తిని చూపుతుందా? Fact Check]

 

ఫిలిప్పీన్స్‌లో ధ్వంసం చేయబడిన చర్చి యొక్క పాత వీడియో గాజా నగరంలో జరిగిన కొత్త సంఘటనగా చూపించబడింది; Fact Check

1 Reply

ఇజ్రాయెల్ మరియు హమాస్ మధ్య వివాదం వార్తల్లో ముఖ్యంశాలుగా రావడంతో,అనేక వీడియోలు మరియు తప్పుడు వాదనలు సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతున్నాయి మరియు పాలస్తీనియన్లు ఇప్పుడు చర్చిలపై దాడి చేస్తున్నారనే కథనం ఇక్కడ ఉంది.500 మందికి పైగా మరణించిన గాజా నగరంలోని బాప్టిస్ట్ హాస్పిటల్‌పై బాంబు దాడి జరిగిన తరువాత ఇది జరిగింది.

ఆయుధాలు ధరించిన వ్యక్తులు చర్చిని ధ్వంసం చేస్తున్న వీడియో,గాజా నగరంలోని బాప్టిస్ట్ చర్చిని హమాస్ సమూహం ధ్వంసం చేసినట్లు చూపుతుంది అనేది ఒక వాదన.చర్చిపై దాడి అనే సంఘటనపై అనేక మతపరమైన ఉద్రిక్తతలను ప్రేరేపించే వాదనలు, కౌంటర్‌క్లెయిమ్‌లు అతి వేగంగా వైరల్‌గా మారాయి.

వాదన/దావా ఈ విధంగా ఉంది:  “#హమాస్ టెర్రరిస్టులు #గాజా నగరంలోని బాప్టిస్ట్ చర్చ్‌ను ధ్వంసం చేసి, జీసస్ విగ్రహాన్ని తన్నుతున్నారు, ఇది వారి భూమిని తిరిగి పొందేందుకు వారి పోరాటమా లేదా ఈ ప్రపంచంలోని ప్రతి ఇతర మతానికి వ్యతిరేకంగా జిహాదా? అని మిమ్మల్ని మీరే ప్రశ్నించుకోండి.”

FACT CHECK

ముందుగా, మేము In-Vid టూల్‌ని ఉపయోగించి వీడియో యొక్క కీలక ఫ్రేమ్‌లను తీసుకుని Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో మూలం(ఆధారము)కోసం వెతకగా,Youtubeలో 6 ఏళ్ల ఒరిజినల్ వీడియోని (అసలు వీడియో)కనుగొన్నాము.

2017లో ఫిలిప్పీన్స్‌లో ఇస్లామిక్ స్టేట్ ఉగ్రవాదులు చర్చి భవనానికి నిప్పంటించిన ఘటనకు సంబంధించిన అసలైన వీడియో అప్‌లోడ్ చేయబడింది. ఇది స్థానిక మీడియాలో ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ విస్తృతంగా నివేదించబడింది.

కాబట్టి, వాదన/దావా పూర్తిగా తప్పు.

వాదన/Claim: “హమాస్ ఉగ్రవాదులు గాజా నగరంలోని బాప్టిస్ట్ చర్చిని ధ్వంసం చేయడం మరియు యేసు విగ్రహాన్ని తన్నడం” చూపిస్తున్న వీడియో క్లిప్.

నిర్ధారణ/Conclusion:వాదన పూర్తిగా తప్పు.ఫిలిప్పీన్స్‌కు చెందిన 2017 పాత వీడియో ఇప్పుడు నగరంలో జరిగిన కొత్త సంఘటనగా చూపించబడింది.

Rating: Totally False —

[మరి కొన్ని Fact Checks: ఇజ్రాయెల్-పాలస్తీనా వివాదం కొనసాగుతున్న నేపథ్యంలో ఇజ్రాయెల్ ప్రధాని బెంజమిన్ నెతన్యాహు తన కుమారుడిని సైన్యంలోకి పంపారా? Fact Check

విండ్ టర్బైన్ల కారణంగా మిలియన్ల కొద్ది పక్షులు చనిపోతున్నాయా; ఏది నిజం [FACT CHECK]]

 

Fact Check: సుడాన్‌లో డ్రోన్ దాడికి సంబంధించిన పాత వీడియో ప్రస్తుతం గాజాపై జరుగుతున్న దాడులలో ఒకటని క్లెయిమ్

2 Replies

గాజాలో వైమానిక దాడికి సంబంధించిన ఒక వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.గాజా మరియు పాలస్తీనా పిల్లలు వాటర్ ట్యాంక్ దగ్గర మిగూడినప్పుడు ఇజ్రాయెల్ వారిపై బాంబులు వేసిందని వీడియో పేర్కొంది.వీడియోతో వైరల్ అవుతున్న వాదన/దావా ఇలా ఉంది:

भूख और प्यास से तड़प रहे पेलेस्टाइन, गाज़ा के बच्चे जब पानी पीने के लिए पानी की टंकी के पास पहुंचे तो, जालिम कातिल इजरायल आतंकवादी यो ने ऊपर से बम गिरा दिया और कइयों की जान चली गई कई जल गए!

क्या लाचारी है जो दुनिया यह सब देख रही है और देखकर आंख बंद कर लेती है??

(పై హిందీ అనువాదం:గాజా మరియు పాలస్తీనా పిల్లలు, ఆకలి మరియు దాహంతో బాధపడుతున్నప్పుడు, నీరు త్రాగడానికి వాటర్ ట్యాంక్ దగ్గరకు చేరుకున్నప్పుడు, ఇజ్రాయెల్ పై నుండి బాంబును విసిరింది. ఆ బాంబు దాడిలో చాలా మంది ప్రాణాలు కోల్పోయారు, చాలా మంది కాలిపోయారు! ప్రపంచం ఇదంతా చూస్తూ కళ్లు మూసుకుంటుంది,ఏంటి నిస్సహాయత??)

వీడియో X (గతంలో Twitter)లో కూడా వైరల్ అవుతోంది మరియు ఇలాంటి వాదనలతో ఇక్కడ, ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది

వాట్సాప్‌లో వైరల్ అయిన ఈ వీడియోను పరిశీలన చేయమని Digiteye India బృందానికి అభ్యర్థన వచ్చింది.

FACT CHECK

Digiteye India బృందంవారు వీడియోను అనేక కీఫ్రేమ్‌లుగా విభజించింది.ఈ కీఫ్రేమ్‌లతో Googleలో రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ను అమలు చేయగా, అది టర్కిష్ వార్తల వెబ్‌సైట్, Haber 7కి దారితీసింది. అదే వీడియోతో కూడిన వీడియో నివేదిక అక్టోబర్ 13, 2023న పోస్ట్ చేయబడింది.నివేదిక యొక్క ముఖ్యాంశం, “సూడాన్‌లో డ్రోన్ దాడి విధ్వంసకు/విపత్తుకు కారణమైంది!” వీడియోకు టర్కిష్ భాషలో వివరణ కూడా ఉంది. దాని అనువాదం, “RSF దళాలపై సూడాన్ సైన్యం యొక్క సాయుధ డ్రోన్ దాడిలో ఇంధనం మండడంతో ఆ ప్రాంతంలోని ప్రజలు మంటల్లో చిక్కుకున్నారు! ఆ దృశ్యాలు ఇలా కెమెరాలో బంధించబడ్డాయి.”

మేము ఈ క్లూని ఉపయోగించి,ఈ వైరల్ వీడియో యొక్క మూలం గురించి మరింత తెలుసుకోవడానికి Googleలో కీవర్డ్ సెర్చ్ను నిర్వహించగా,అల్ జజీరా వారి ఫేస్‌బుక్ పేజీలో పోస్ట్ చేసిన వీడియోకు దారి తీసింది. వారి నివేదికలో, వారు అరబిక్‌లో ఒక వివరణను జోడించారు, “సుడానీస్ సైన్యం ఖార్టూమ్‌లోని ర్యాపిడ్ సపోర్ట్ ఫోర్స్‌కు చెందిన ఇంధన ట్యాంకర్‌పై బాంబు దాడి చేసింది, #Video #Al Jazeera_Sudan.” వీడియో అక్టోబర్ 12, 2023న పోస్ట్ చేయబడింది.

సోషల్ మీడియా ‘X’లో మరింత పరిశీలన చేసినప్పుడు, అక్టోబర్ 12, 2023న అదే వీడియోను పోస్ట్ చేసిన ‘సుడాన్ న్యూస్’ యొక్క ఈ క్రింద  ట్వీట్‌ని మేము గమనించాము.”తమ మోటార్‌సైకిళ్లకు ఇంధనం నింపడానికి గుమిగూడిన రాపిడ్ సపోర్ట్ సైనికుల సమూహాన్ని లక్ష్యంగా చేసుకున్న ఆర్మీ మార్చ్, అని వారు ట్వీట్ చేశారు”.”

కాబట్టి,వైరల్ వీడియో, ఖార్టూమ్ (సూడాన్)లో జరిగిన సంఘటన చూపిస్తుంది, గాజాలోనిది కాదు.

వాదన/CLAIM:గాజా మరియు పాలస్తీనా పిల్లలు వాటర్ ట్యాంక్ ముందు గుమికూడుతుండగా వారిపై ఇజ్రాయెల్ చేసిన వైమానిక దాడిని వైరల్ వీడియోలో కనపడుతుంది.

నిర్ధారణ/CONCLUSION:వీడియో గాజా లేదా పాలస్తీనాకు చెందినది కాదు.సుడాన్‌లోని ఖార్టూమ్‌లో పారామిలిటరీ దళం, ర్యాపిడ్ సపోర్ట్ ఫోర్సెస్ (RSF)కి చెందిన ఇంధన ట్యాంకర్‌పై సూడాన్ సైన్యం బాంబు దాడి చేసినప్పటి వీడియో.అక్టోబర్ ప్రారంభంలో సూడాన్‌లో ఆర్మీ, ఆర్‌ఎస్‌ఎఫ్ మధ్య ఘర్షణలు జరుగుతున్నప్పటి వీడియో ఇది.

RATING: Misrepresentation —

[మరి కొన్ని fact checks: హమాస్ ఇజ్రాయెల్‌లోకి పారాగ్లైడ్ చేసి ఆడుకునే కోర్టులోకి ప్రవేశించిందని వైరల్ వీడియో ఆరోపించింది; Fact Check

ట్రక్కు వంతెనని దాటుతూ రాకెట్‌ను తీసుకువెళుతున్నట్లు ఒక వాదన వైరల్ అయింది Fact Check]

 

 

 

బెంగళూరు టెర్మినల్ 2 చిత్రాలు అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి సంబంధించినవిగా పేర్కొనబడ్డాయి; Fact Check

4 Replies

నవంబర్ 19, 2022న ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ ప్రారంభించిన అరుణాచల్ ప్రదేశ్ రాజధాని ఇటానగర్‌లోని దోనీ పోలో విమానాశ్రయమని సోషల్ మీడియాలో ఒక వీడియో వైరల్ అవుతోంది.

క్లెయిమ్/వాదన ఈ విధంగా ఉంది: “అరుణాచల్ ప్రదేశ్ ఈ విమానాశ్రయాన్ని ఎక్కువగా BAMBU(Bamboo)తో తయారు చేసి రాష్ట్రానికి అందించారు, వావ్… నమ్మలేకపోతున్నాను… వారు ఇక్కడ భారతదేశంలో చేస్తున్నారు. అద్భుతమైన భారత్.”వీడియోలో పైకప్పు నుండి వేలాడుతున్న అలంకరణలతో కూడిన పెద్ద, ఆధునిక విమానాశ్రయ టెర్మినల్ కనపడుతుంది.

FACT CHECK

వీడియోలో ఉన్న విమానాశ్రయం ఇటీవలి బెంగుళూరు టెర్మినల్ 2 అలంకరణలను పోలి ఉన్నందున, Digiteye India బృందం దానిని పరిశీలించగా, ఆ వీడియో అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని విమానాశ్రయానికి చెందినది కాదని, బెంగుళూరులోనిదని కనుగొన్నారు.

నవంబర్ 11, 2022న ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ బెంగళూరు టెర్మినల్ 2ను ప్రారంభించినప్పుడు, దిగువ చూపిన విధంగా వీడియో సోషల్ మీడియాలో విస్తృతంగా షేర్ చేయబడింది:

వాస్తవానికి, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ యొక్క డోనీ పోలో విమానాశ్రయం చిత్రాలు(దిగువ చిత్రాలు) అక్టోబర్ 19, 2022న DGCA ద్వారా అధికారికంగా విడుదల చేయబడ్డాయి:

కావున, ఈ వార్త సరైనదే కావచ్చు, అయితే ఈ చిత్రం అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని కొత్త విమానాశ్రయానికి చెందినదనే వాదన తప్పు.చిత్రం బెంగళూరులోని టెర్మినల్ 2 విమానాశ్రయం చెందినది.

వాదన/Claim: చిత్రం అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని దోనీ పోలో విమానాశ్రయంలోని bamboo అలంకరణలతో ఉన్న లోపలి భాగము.

నిర్ధారణ/Conclusion:బెంగళూరు విమానాశ్రయం టెర్మినల్ 2 చిత్రం అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లోని దోనీ పోలో విమానాశ్రయం అని తప్పుగా తీసుకోబడింది.

Rating: Misrepresentation —

[మరి కొన్ని Fact Checks: ఎత్తైన రైల్వే వంతెనపై వెలుతున్న రైలు వీడియో భారతదేశంలోనిది కాదు, చైనా దేశంలోని వీడియో: Fact Check ; 

ఆంధ్రా తీరం ఒడ్డుకు కొట్టుకొచ్చిన రథం బంగారంతో చేసింది కాదు, బంగారు రంగులో మాత్రమే ఉంది; Fact Check]

ఇజ్రాయెల్ గాజాలో సూపర్-ఫాస్ట్ బ్రాడ్‌బ్యాండ్ నెట్‌వర్క్ 10G పరీక్షలు నిర్వహిస్తోంది? Fact Check

1 Reply

ఇజ్రాయెల్ గాజాలో  10G పరీక్ష/పరిశోధనలను ప్రారంభించిందని ఒక సోషల్ మీడియా పోస్ట్ విస్తృతంగా షేర్ చేయబడుతోంది. హిందీలో పెట్టిన వాదన ఇలా ఉంది:

పై హిందీ పోస్ట్ యొక్క అనువాదం:

ఇజ్రాయెల్ గాజాలో 10G పరీక్షను ప్రారంభించింది, హ్యాక్ చేయబడిన సిమ్‌లతో కూడిన చాలా మొబైలకు నెట్వర్క్ అందుబాటులో లేదు.
#Stand_with_Israel.”
ఈ వాదన ఇక్కడ, ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ కూడా షేర్ చేయబడింది.

FACT CHECK

10G కోసం వెతకగా Google లేదా ఇతర సెర్చ్ ఇంజిన్స్లలో ఎటువంటి ఫలితాన్ని ఇవ్వలేదు,కాగా ప్రస్తుతం ఇజ్రాయెల్‌తో సహా అనేక దేశాలలో 6G పరిశోధనలు మాత్రమే చేపట్టారు. వాస్తవానికి, ఇజ్రాయెల్ సెప్టెంబర్ 29, 2020న 5Gని ప్రవేశపెట్టింది మరియు దేశం తన జాతీయ విధానంలో భాగంగా 6Gపై పరిశోధనను చేపట్టింది.

యునైటెడ్ స్టేట్స్ మరియు చైనా ఇప్పటికే ‘సిక్స్త్ జనరేషన్ కమ్యూనికేషన్ ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్ల (6G)’ అభివృద్ధిపై పని చేయడం ప్రారంభించాయి.ఫిన్లాండ్, దక్షిణ కొరియా మరియు జపాన్ వంటి ఇతర దేశాలు కూడా 6G అప్లికేషన్‌ల ప్రాథమిక పరిశోధన మరియు అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించడం ప్రారంభించాయి.

10G డెలివరీ చేయగల సూపర్-ఫాస్ట్ బ్రాడ్‌బ్యాండ్ నెట్‌వర్క్‌లను రూపొందించడానికి గ్లోబల్ కేబుల్ పరిశ్రమ జనవరి, 2019లో 10G గురించి విజన్ పేపర్‌ను విడుదల చేసింది.(లేదా సెకనుకు 10 గిగాబిట్‌లు).అయితే ప్రస్తుతం ప్రపంచవ్యాప్తంగా 6G ఇంటర్నెట్ వేగంపై పరిశోధనలు జరుగుతున్నందున ఈ పరిశోధన ఇప్పటికీ ఒక విజన్ స్టేటస్‌లో (vision status )ఉంది.

6Gకే ఇంకా పని చేసే సాంకేతికత లేనప్పుడు , 10Gని పరీక్షించాలనే వాదన ఎప్పటికి తలెత్తదు మరియు అతితక్కువ అవకాశంగానే మిగిలిపోతుంది.

వాదన/Claim:ఇజ్రాయెల్ గాజాలో 10G టెక్నాలజీని పరీక్షించడం ప్రారంభించింది.
నిర్ధారణ/Conclusion: పరిశోధన కోసం ’10G సాంకేతికత’ ఏదీ చేపట్టబడలేదు మరియు గ్లోబల్ కేబుల్ పరిశ్రమ ద్వారా ఇప్పటికీ ఇది విజన్ స్టేజ్‌లో ఉంది, ఇజ్రాయెల్ గాజాలో 10Gని పరీక్షిస్తున్న సంగతి పక్కన పెడితే, ప్రస్తుతం అనేక దేశాలు ఇంకా 6Gపై పరిశోధనలు చేస్తున్నాయి.

Rating: Totally False —

[మరి కొన్ని Fact checks:ఎత్తైన రైల్వే వంతెనపై వెలుతున్న రైలు వీడియో భారతదేశంలోనిది కాదు, చైనా దేశంలోని వీడియో: Fact Check ;

MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check]

ట్రక్కు వంతెనని దాటుతూ రాకెట్‌ను తీసుకువెళుతున్నట్లు ఒక వాదన వైరల్ అయింది Fact Check

2 Replies

ఓ ట్రక్కు రాకెట్‌ను మోసుకెళుతూ వంతెన దాటుతున్న వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.ఈ ఫుటేజీ చంద్రయాన్-3 విజయవంతం వెనుక చేసిన కృషిని చూపుతుందని వీడియో పేర్కొంది.సోషల్ మీడియాలో, వాట్సాప్‌లో వైరల్‌గా మారింది.

వాదన/దావాకు జోడించబడిన సందేశం ఇలా ఉంది,

“अंतरिक्ष के प्रोजेक्ट सफल बनाने मे वैज्ञानिकों के अलावा बहुत लोगो का योगदान होता है। छोटी सी भूल से ही हजारों करोड़ों रुपए स्वाहा हो सकते हैं। आप इस ट्रक ड्राइवर की मनोदशा का अंदाजा लगाएं। जब वह यह कर रहा होगा, सांसें रोक देने वाला वीडियो।”

[అనువాదం: శాస్త్రవేత్తలే కాకుండా, అంతరిక్ష ప్రాజెక్టులు విజయవంతం కావడానికి చాలా మంది సహకరిస్తారు. ఎవరైనా చిన్న పొరపాటు చేస్తే వేల కోట్ల రూపాయల నష్టం వాటిల్లుతుంది.ఈ ట్రక్ డ్రైవర్ మానసిక స్థితిని మీరు ఊహించవచ్చు.ఈ వీడియో చుస్తే మీ ఊపిరి బిగుసుకుపోతుంది.]

వీడియో ఇక్కడ, ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ కూడా ఇలాంటి వాదనలతో ట్విట్టర్లో షేర్ చేయబడింది.

వైరల్ అయిన ఈ వీడియో యొక్క వాస్తవాన్ని తనిఖీ చేయమని Digiteye Indiaకు అభ్యర్థన వచ్చింది..

FACT CHECK

వీడియోను అనేక కీఫ్రేమ్‌లుగా విభజించడానికి Digiteye India బృందం వారు inVid -(ఒక వీడియో ధృవీకరణ సాధనం) ఉపయోగించారు.మేము ఈ కీఫ్రేమ్‌లను ఉపయోగించి, Googleలో రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ను అమలు చేయగా,YouTubeలో కూడా ఇదే దావాతో పలువురు వ్యక్తులు ఈ వీడియోను షేర్ చేసినట్లు మేము కనుగొన్నాము.

వీడియో ప్రామాణికమైనదా కాదా అని తెలుసుకోవడానికి క్షుణ్ణంగా పరిశీలించగా ఏప్రిల్ 2, 2023న ఒక వినియోగదారుడు షేర్ చేసిన ఈ వీడియో Facebookలో మాకు కనిపించింది. “ఎమర్జెన్సీ బ్రిడ్జ్ టెక్నాలజీ ఇలాంటి పరిస్థితిలో చాలా సహాయపడుతుంది” అని క్యాప్షన్తో ఉన్న విజువల్స్ వీడియోలో కనిపించాయి.”

కాని మరింత క్షుణ్ణంగా పరిశీలించగా వీడియోలో “జిమ్ నాటెలో” అనే వాటర్‌మార్క్ ఉంది. మేము Gim Natelo కోసం Googleలో వెతకగా అతను తన పేజీలో అనుకరణ వీడియోలను (simulation videos)పోస్ట్ చేసే గేమర్ అని కనుగొన్నాము.మేము వీడియో యొక్క స్క్రీన్‌షాట్‌లను తీసుకుని,కీవర్డ్‌లు మరియు అతని పేరును ఉపయోగించి వెతకగా, ఈ వీడియో Spintires: MudRunner అనే గేమ్‌లోనిది అని తేలింది.

మేము జిమ్ నాటెలో(Jim Natelo) ప్రొఫైల్‌లో ఇలాంటి మరిన్ని వీడియోల కోసం వెతకగా, అదే గేమ్ నుండి అదే గ్రాఫిక్స్ ఉన్న ఇతర వీడియోలు దృష్టికి వచ్చాయి.అయితే, ఈ వీడియో అతని ప్రొఫైల్‌లో అందుబాటులో లేదు.మేము YouTubeలో పరిశీలించగా,వైరల్ సందేశంలో షేర్ చేసిన అవే విజువల్స్ ఉన్న వీడియోను కనుగొన్నాము.యూట్యూబ్ వీడియోలో ఇవి గేమ్‌ విజువల్స్ అని స్పష్టంగా పేర్కొంది. అంతేకాదు, వీడియోలో చూపిన రాకెట్‌పై ఇస్రో లోగో లేదా ఇండియా అని రాసి లేదు.

కావున, వైరల్ వీడియో చేసిన వాదన తప్పు.

వాదన/CLAIM: ఒక ట్రక్కు రాకెట్‌ను మోసుకెళుతూ వంతెన మీదుగా రవాణా చేస్తున్న వీడియో వైరల్‌గా మారింది. అది ఇస్రో రాకెట్ అని వీడియో పేర్కొంది.

నిర్ధారణ/CONCLUSION: వీడియో ‘Spintires: Mudrunner’ అనే గేమ్ నుండి తీసింది మరియు ఇది గేమ్‌లో ఉపయోగించగల కొత్త హ్యాక్‌ను(ట్రిక్) చూపుతుంది.

RATING: Misrepresentation —

[మరి కొన్ని Fact Checks: MMR టీకాలు ఆటిజంకు కారణమవుతాయని వైరల్ సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లు పేర్కొంటున్నాయి; Fact Check ;

మొబైల్‌లు, టీవీలు, ఫ్రిజ్‌లపై GST 31.3% నుంచి 18%కి తగ్గిందని క్లెయిమ్/వాదన వైరల్ అవుతోంది; Fact Check]