ముంబైలో భారీ వర్షాలు,వరదలు వచ్చి వీధుల్లో వాహనాలు కొట్టుకుపోతున్న వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్‌గా మారింది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తు ముంబయిలో ప్రస్తుత పరిస్థితి దారుణంగా తయారైందని వీడియోతో చేసిన దావా చెబుతోంది.
Mumbai Rains From “What a Lovely to Vaat Lavali” in just 30 min 😜
ముంబైలో ప్రస్తుత భారీ వర్షాల కారణంగా, భారత వాతావరణ శాఖ (IMD) ముంబై నగరం మరియు దాని పరిసరాల్లో థానే, నవీ ముంబై, పన్వెల్ మరియు రత్నగిరి-సింధుదుర్గ్‌తో సహా “రెడ్ అలర్ట్” ప్రకటించింది.
FACT CHECK
Digiteye India బృందం కీలకఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని,వాటిని Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో పరిశీలించినప్పుడు, 2020లో నగరంలో భారీగా వరదలు వచ్చినప్పుడు న్యూస్ టీవీ ఛానెల్‌లు ఇలాంటి వీడియోలను ప్రసారం చేశాయని కనుకొన్నాము.ఫేస్‌బుక్‌లో అప్‌లోడ్ చేసిన ఒరిజినల్ వీడియోను ఇక్కడ చూడండి:
వాదన లో పేర్కొన్న వీడియో,దక్షిణ ముంబైలోని అనేక ప్రాంతాలు వరదలను ఎదుర్కొన్నప్పుడు ఆగస్ట్ 2020 నాటి వీడియో అని వార్తా నివేదికలు ధృవీకరించాయి.నగరంలో గంటకు 70 కి.మీ వేగంతో గాలులు వీచాయని, వందలాది చెట్లు నేలకూలాయని, అనేక రహదారులు జలమయమయ్యాయని నివేదికలు తెలిపాయి.
కాబట్టి ఇటీవల షేర్ చేయబడిన వీడియో ఆగస్ట్ 2020 నాటిది, దీనిని ముంబైలోని కవాస్జీ పటేల్ ట్యాంక్ రోడ్‌లో చిత్రీకరించారు.
కోచినియల్ కీటకాలతో తయారు చేసిన రంగును ఉపయోగించి ‘లిప్స్టిక్’ తయారీ ప్రక్రియను తెలిపే వీడియోను సోషల్ మీడియాలో షేర్ చేయబడుతోంది.Digiteye India టీమ్ తమ Whatsapp టిప్‌లైన్‌లో ఈ వీడియోలోని వాస్తవాన్ని పరిశీలించమని అభ్యర్ధనని అందుకుంది.
మేము YouTubeలో మరింత పరిశీలించినప్పుడు, లిప్‌స్టిక్‌ను ఎలా తయారు చేస్తారో చూపించే ఇలాంటి అనేకమైన వాదనలను/క్లెయిమ్‌లను గమనించాము.
FACT-CHECK:
ప్రపంచవ్యాప్తంగా చాలా మంది మహిళలు మరియు బాలికలు రోజూ లిప్‌స్టిక్‌ను ఉపయోగిస్తున్నందున Digiteye India బృందం ఈ అభ్యర్థనను స్వీకరించింది. వాస్తవానికి, ప్రతి తయారీదారుడు రంగును తయారు చేయడానికి జంతువులు లేదా కీటకాల ఉపఉత్పత్తులను ఉపయోగించి తమ ఉత్పత్తులను తయారుచేయడం గురించి బహిరంగంగా అంగీకరించారు.
కోచినియల్ బగ్ప్రాథమికంగా మెక్సికో మరియు నైరుతి యునైటెడ్ స్టేట్స్(ఉష్ణమండల మరియు ఉపఉష్ణమండల)కి చెందినది,ఈ కీటకం కాక్టిపై నివసిస్తుంది,మొక్కల తేమ మరియు పోషకాలను తింటుంది.ఈ కీటకాలు ప్రిక్లీ పియర్ కాక్టి యొక్క ప్యాడ్‌లపై కనిపిస్తాయి, వాటిని మొక్కల నుండి బ్రష్ చేయడం ద్వారా సేకరించి,ఆ తర్వాత ఎండబెట్టడం జరుగుతుంది.
ఆడ కోచినియల్ బగ్‌లను సేకరించి, ఎండలో ఎండబెట్టి, చితకొట్టి, ఆపై ఒక ఆమ్ల ఆల్కహాల్‌తో కలిపి క్రిమ్సన్, పింక్, ఎరుపు, ఊదా లేదా లేత గులాబీ వంటి మిరుమిట్లు గొలిపే రంగులు తయారు చేస్తారు. ఈ కీటకం కార్మినిక్ యాసిడ్‌ను ఉత్పత్తి చేయడం వలన, ఇది ఇతర కీటకాలచే వేటాడకుండా దోహదపడుతుంది.
ఎండిన కీటకాల మొత్తం బరువులో సాధారణంగా 17-24 శాతం బరువు ఉండే కార్మినిక్ యాసిడ్‌ను శరీరం మరియు గుడ్ల నుండి సేకరించి, అల్యూమినియం లేదా కాల్షియం లవణాలతో కలిపి కార్మైన్ డైని (carmine dye)తయారు చేయవచ్చు. నేడు, కార్మైన్ డై ప్రధానంగా ఆహారంలో మరియు లిప్‌స్టిక్‌లలో (E120 లేదా సహజ ఎరుపు 4) రంగు కొరకు ఉపయోగించబడుతుంది.
మరియు కార్మినిక్ యాసిడ్ (C22H20O13) అనేది ఈ కోకినియల్ కీటకాలలో సహజంగా సంభవించే ఎరుపు రంగు గ్లూకోసిడల్ హైడ్రాక్సీయంత్రపూరిన్.
ఈ దావాను PETA (పీపుల్ ఫర్ ది ఎథికల్ ట్రీట్‌మెంట్ ఆఫ్ యానిమల్) సౌందర్య సాధనాలపై తన నివేదికలో ఈ దావాను బలపరిచింది.”మేకప్ ఔత్సాహికులు: మీ ముఖంపై డెడ్ బగ్స్‌ను పూయడం ఆపండి” అనే శీర్షికతో కలిగి ఉంది.
BBC సైన్స్ ఫోకస్ కూడా లిప్‌స్టిక్‌లలో కోచినియల్ బగ్స్ డై వాడకాన్ని ధృవీకరిస్తుంది.
కోచినియల్ బగ్స్ డైని ఉపయోగించి లిప్స్టిక్ తయారీ ప్రక్రియను చూపించే అనేక వీడియోలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. మీరు క్రింద కొన్ని వీడియోలను చూడవచ్చు:
ఎరుపు రంగు సింథటిక్ డై నుండి కూడా వస్తుంది (బొగ్గు/తారు/పెట్రోలియం ఉపఉత్పత్తుల నుండి తయారు చేయబడింది) కానీ వినియోగదారు ఉత్పత్తులలో కృత్రిమ రంగుల వాడకంపై పరిమితి ఉన్నందున, తయారీదారులు/అనేక అగ్ర బ్రాండ్‌లు తమ లేబుల్‌లపై “కోచినియల్”ని సహజమైన డై అని పేర్కొంటూ తమ ఉత్పత్తులలో దాన్ని ఉపయోగిస్తున్నారు.
ఆహార ఉత్పత్తులు లేదా లిప్స్టిక్ లేబుల్ పై “కార్మైన్(రంగు సంకలితం లేదా రంగు E120) , CI 75470,” “కొచినియల్ ఎక్స్‌ట్రాక్ట్,” “క్రిమ్సన్ లేక్,” “సహజ ఎరుపు 4,” లేదా “కార్మైన్” అని పేర్కొన్నట్లయితే ఉత్పత్తి ఎండిన మరియు ఉడికించిన కోచినియల్ కీటకాలను కలిగి ఉందని అర్ధం.
ఎరుపు రంగు లిప్‌స్టిక్‌లో, ఇది తప్పనిసరి. అందువలన, కొన్ని లిప్‌స్టిక్‌లలో కోచినియల్ కీటకాల/బగ్‌ల నుండి తయారైన రంగు ఉంటుందనే వాదన నిజం. వినియోగదారులు ఉత్పత్తి లేబుల్‌లను నిశితంగా పరిశీలించి నిర్ధారించుకోవాలి.
ఒకే రాయితో(ఏకశిలా) చెక్కబడిన హిందూ నిర్మాణాన్ని చూపించే ఫోటో రాజస్థాన్‌కు చెందిన 5,000 సంవత్సరాల నాటి రాతి కట్టడం అనే వాదనతో సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌ఫారమ్‌లలో ఒక పోస్ట్ షేర్ చేయబడుతోంది.దిగువ వాదన/దావాను చూడండి:
Digiteye India బృందం దేవాలయానికి సంబంధించిన సమాచారం కోసం చూడగా, స్థలం పేరు ఇవ్వకుండా ఇది ఒకే రాతితో చెక్కబడిన దేవాలయమనే వాదనలతో కొన్ని సంవత్సరాల క్రితం X లో క్లెయిమ్/వాదన షేర్ చేయబడిందని గమనించాము.
మేము Google రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్‌లో చిత్రం యొక్క సమాచారం కోసం ప్రయత్నించగా, ఒకే రాయితో చేసిన ఆలయం గురించి అనేక పరిశోధన పత్రాలు మరియు వార్తా నివేదికలున్నాయని తెలుసుకున్నాము. కానీ ఆలయ ప్రదేశం రాజస్థాన్ కాదు, తమిళనాడు. మరియు ఈ ఆలయాన్ని వెట్టువన్ కోయిల్ అని పిలుస్తారు, ఇది తమిళనాడులోని తూత్తుకుడి జిల్లా, కలుగుమలైలో ఉన్న ఒకే రాక్-కట్(ఏకశిలా) ఆలయం మరియు ఇది అన్ని సోషల్ మీడియా పోస్ట్‌లలో క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా 5000 సంవత్సరాల పురాతన ఆలయం కాక 8వ శతాబ్దం(8the century AD )లో నిర్మించబడిందని అంచనా వేయబడింది.
వెట్టువన్ కోయిల్ 760-800 AD లో ఒక ఏకశిలా ఆలయంగా నిర్మించబడింది, ఇది దీర్ఘచతురస్రాకారపు రాతి నుండి ఉద్భవిస్తున్న ద్రవిడ విమానాన్ని కలిగి ఉంటుంది. అందువల్ల, ఈ వైరల్ చిత్రం తమిళనాడులోని 8వ శతాబ్దపు ఏకశిలా దేవాలయం, క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా రాజస్థాన్లోని 5,000 సంవత్సరాల నాటి పురాతనమైనది ఆలయం కాదు.
వాదన/దావా: : ఒకే రాయితో చెక్కబడిన హిందూ నిర్మాణాన్ని చూపించే ఫోటో భారతదేశంలోని రాజస్థాన్‌కు చెందిన 5,000 సంవత్సరాల నాటి రాతి కట్టడం అనేది వాదన.
నిర్ధారణ: తప్పుడు వాదన. చిత్రం తమిళనాడులోని తూత్తుకుడి జిల్లాలో వెట్టువన్ కోయిల్ అని పిలువబడే 8వ శతాబ్దపు ఏకశిలా దేవాలయం మరియు ఇది క్లెయిమ్ చేసినట్లుగా 5,000 సంవత్సరాల పురాతనమైన ఆలయం కాదు.
హైదరాబాద్‌లో ఓ యువకుడు రీళ్లు (Reel) తయారు చేసేందుకు వేగంగా వస్తున్న బస్సు ముందు హఠాత్తుగా పడుకున్న వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది. ఈ స్టంట్ వీడియోను చాలా మంది సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌ఫామ్‌లలో షేర్ చేశారు. రద్దీగా ఉండే రోడ్డుపై ఈ యువకుడు ప్రమాదకరమైన స్టంట్ చేస్తున్నాడని వాదన/దవా పేర్కొంది.
దావా ఇలా ఉంది: “హైదరాబాద్‌లో వేగంగా వస్తున్న బస్సు ముందు రోడ్డుపై అకస్మాత్తుగా పడుకుని ప్రమాదకరమైన స్టంట్ చేస్తూ ఒక యువకుడు తన ప్రాణాలను పణంగా పెట్టాడు. ఈ స్టంట్ వీడియో ఇప్పుడు సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది, నెటిజన్లలో ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తిస్తోంది. .(sic)”
దిగువ వాదన/దవాలను చూడండి:
In a bid to make #reel, a youngster risked his life by doing dangerous stunt by suddenly laying on road in front of a running bus in #Hyderabad. The stunt video is now going viral on #SocialMedia, triggering outrage among netizens pic.twitter.com/5bD2XQuEAT
#Viralvideo| In a bid to make #reel, a youngster risked his life by doing dangerous stunt by suddenly laying on road in front of a running bus in #Hyderabad. The stunt video is now going viral on #SocialMedia, triggering outrage among netizens pic.twitter.com/ycNmD7ew1d
DigitEye India బృందం వైరల్ వీడియోను నిశితంగా పరిశీలించినప్పుడు అది మార్చబడిన వీడియో అని మేము గమనించాము, ఒక వ్యక్తి రోడ్డు దాటుతున్నట్లు చూపుతున్న వీడియోలోని చిత్రాన్ని మార్ఫింగ్ చేశారు. ఇక్కడ, ఈ వీడియో గ్రాబ్‌లో, యువకుడు రోడ్డుపై నడుస్తూ, బస్సు దగ్గరకు వచ్చినప్పుడు, అతను బస్సు వైపు తిరిగి రోడ్డుపై పడుకోవడం చూడవచ్చు. రోడ్డు మధ్యలో ఉన్న వ్యక్తిని చూసినప్పుడు ఏ బస్సు డ్రైవర్ అయినా వెంటనే బస్సు వేగాన్ని తగ్గించడం లేదా బ్రేక్ వేయడం చేస్తాడు కానీ నిర్లక్ష్యంగా ముందుకు వెళ్ళడు.
దిగువ చిత్రాల్లో మీరు దీన్ని గమనించవచ్చు:
ఈ సంఘటనపై తెలంగాణ పోలీసు లేదా రవాణా శాఖ నుండి ఏదైనా పోస్ట్/వివరణ ఉందా అని మేము పరిశీలించినప్పుడు, అది ఫేక్ వీడియో అని స్పష్టం చేస్తూ MD,తెలంగాణ స్టేట్ రోడ్ ట్రాన్స్‌పోర్ట్ కార్పొరేషన్, VC సజ్జనార్ తన X అధికారిక హ్యాండిల్‌లో ఒక వివరణను గమనించాము.
ఆయన ఇచ్చిన వివరణ ఇలా ఉంది.
సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోన్న ఈ వీడియో ఫేక్. ఇది పూర్తిగా ఎడిటెడ్ వీడియో. సోషల్ మీడియాలో పాపులర్ కోసం కొందరు ఇలా వీడియోలను ఎడిట్ చేసి వదులుతున్నారు. ఇలాంటి వెకిలిచేష్టలతో ఆర్టీసీ ప్రతిష్టను దిగజార్చే ప్రయత్నం చేయడం మంచి పద్దతి కాదు. లైక్‌ లు, కామెంట్ల కోసం చేసే ఈ తరహా అనాలోచిత పనులను ఇతరులు అనుకరించే ప్రమాదం పొంచి ఉంది. సరదా కోసం చేసే ఎడిటెడ్ వీడియోలు ఇతరులకు ప్రాణాప్రాయం కూడా కలిగిస్తాయి. ఇలాంటి ఘటనలను #TGSRTC యాజమాన్యం సీరియస్‌గా తీసుకుంటోంది. బాధ్యులపై చట్టప్రకారం చర్యలు తీసుకోవడం జరుగుతుంది.pic.twitter.com/Eia1GCSxyr
— VC Sajjanar – MD TGSRTC (@tgsrtcmdoffice) June 21, 2024
అలాంటి ఎడిటింగ్ టెక్నిక్‌లను అనుమతించే అత్యాధునిక టెక్నాలజీలతో, కొంతమంది వీడియోలను ఎడిట్ చేసి సోషల్ మీడియాలో పోస్ట్ చేస్తున్నారు. అయితే, చాలా మంది, అవి ఎడిట్ చేసిన వీడియోలనే విషయం తెలియక, సోషల్ మీడియాలో తక్షణమే పాపులర్ కావడానికి అలాంటి స్టంట్‌లను పునరావృతం చేయడం లేదా అనుకరించడం వంటివి చేస్తూ తమ ప్రాణాలకు తెగిస్తున్నారు.
కాబట్టి, హైదరాబాద్‌లో ప్రమాదకరమైన రీల్ కోసం ఈ యువకుడు వేగంగా వస్తున్న బస్సు ముందు పడుకున్నాడనే వాదన/దవా తప్పు.
వాదన/Claim: భారతీయ రైల్వే కొత్త నియమం ప్రకారం IRCTCలో స్నేహితులకు లేదా బంధువుల కోసం రైలు టికెట్లును బుక్ చేస్తే జైలు లేదా రూ.10,000 జరిమానా విధించబడుతుందనేది వాదన.
నిర్ధారణ/Conclusion:ఈ వాదన/దావా తప్పు.రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ అలాంటి కొత్త రూల్ ఏదీ చేయలేదు. IRCTC కూడా “వేర్వేరు ఇంటిపేర్లతో (లేదా ఇతరుల కోసం) ఇ-టికెట్ల బుకింగ్ గురించి సోషల్ మీడియాలో ప్రచారంలో ఉన్న వార్తలు” తప్పు మరియు తప్పుదారి పట్టించేవి అని స్పష్టం చేసింది.
భారతీయ రైల్వే కొత్త నియమం ప్రకారం ఒక వ్యక్తి తన స్నేహితులకు లేదా బంధువుల కోసం IRCTC వెబ్సైట్లో తన వ్యక్తిగత IDని(లేదా వివిధ ఇంటి పేర్లని ) ఉపయోగించి రైలు ఇ-టికెట్లును బుక్ చేయకూడదనే ఒక సందేశం సోషల్ మీడియాలో వైరల్ అవుతోంది.ఎవరైనా అలా చేస్తే, జైలు శిక్ష విధించబడుతుందని వాదన పేర్కొంది.
దిగువ పోస్ట్ చూడండి:
Railway Online Ticket Booking Rules Changed: Booking Train Tickets for Others via Personal IRCTC ID Can Land You In Jail
Booking train tickets for others through your personal IRCTC account may seem like a helpful gesture, but it can have severe consequences. Despite good… pic.twitter.com/yxZ6I3bXLb
ఇతరులకు టిక్కెట్లు బుక్ చేస్తే జైలు లేదా రూ.10,000 జరిమానా విధించబడుతుందని మరొక వాదన పేర్కొంది. దిగువ పోస్ట్ చూడండి:
Govt’s new rule on online train ticket booking via personal IRCTC IDs is absurd! Penalizing people with jail time and fines up to Rs. 10,000 for booking tickets for others? Srsly?! Let’s prioritize cmn sense over unnecessary regulations! #IndiaRailwayshttps://t.co/I1hkDPpNJh
ఈ వాదనలు భారతీయ రైల్వే శాఖకు సంబంధించినవి మరియు భారతదేశంలోని అన్ని తరగతుల ప్రజలచే అత్యధికంగా ఉపయోగించే రవాణా విధానం అయినందున Digiteye India బృందం ఈ వాదనలలోని వాస్తవాన్ని పరిశీలించడానికి ప్రయత్నించింది. మేము మొదట Xలో భారతీయ రైల్వే శాఖ అధికారిక హ్యాండిల్‌ను పరిశీలించగా, IRCTC అప్పటికే ఈ వాదన నకిలీదని స్పష్టం చేసిందని మరియు సరైన సమాచారం, మార్గదర్శకాలను కుడా అందించిందని గమనించాము. IRCTC అధికారిక హ్యాండిల్ యొక్క పోస్ట్ దిగువన చూడండి:
The news in circulation on social media about restriction in booking of e-tickets due to different surname is false and misleading. pic.twitter.com/xu3Q7uEWbX
The news in circulation on social media about restriction in booking of etickets due to different surname is false and misleading. pic.twitter.com/jLUHVm2vLr
— Spokesperson Railways (@SpokespersonIR) June 25, 2024
సందర్భం ఏమిటంటే, ప్రతిపక్ష భారత కూటమి(INDIA bloc) ఈ పథకాన్ని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించింది మరియు 2022 సెప్టెంబరులో “నాలుగు సంవత్సరాల పాటు రక్షణ దళాలలోని మూడు సర్వీసుల్లోకి సైనికులను నియమించడానికి అమలు చేసిన అగ్నిపథ్” పథకాన్ని రద్దు చేస్తామని హామీ ఇచ్చింది.ఈ విధానంలో నియమించబడిన సిబ్బందిని అగ్నివీర్స్ అంటారు. సందేశం/పోస్ట్ ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.
అగ్నిపథ్ (అగ్నివీర్) పథకంపై సమీక్ష కోసం ఎన్‌.డి.ఎ వారే మనవి చేయడంతో ఈ సందేశం సోషల్ మీడియాలో అందరి దృష్టిని ఆకర్షించింది.
అసలు వాస్తవం ఏమిటి
వాస్తవ పరిశీలనకై సమాచారం కోసం వెతకగా, అధికారిక వర్గాలు అలాంటి నివేదిక ఏది జారీ చేయలేదని తెలిసింది. అదే ప్రకటించి ఉంటె, అన్ని పార్టీల అభిప్రాయాలను కోరుతూ వార్త ఛానళ్లలో ముఖ్యాంశాలుగా ఉండేవి. ప్రభుత్వ అధికారిక PIB ఆదివారం నాడు అగ్నిపథ్ పథకం పునఃప్రారంభించబడిందనే వార్తలను తోసిపుచ్చింది, మరియు సోషల్ మీడియా సందేశాన్ని నకిలీ వార్తగా పేర్కొంది. ”
సమీక్ష తర్వాత “విధి నిర్వహణ వ్యవధిని 7 సంవత్సరాలకు పొడిగించడం, 60 శాతం శాశ్వత సిబ్బంది & పెరిగిన ఆదాయంతో సహా అనేక మార్పులతో అగ్నిపథ్ పథకం ‘సైనిక్ సమాన్ పథకం’గా మళ్లీ ప్రారంభించబడిందని # నకిలీ వాట్సాప్ సందేశం పేర్కొంది. భారత ప్రభుత్వం (GOI) అలాంటి నిర్ణయం తీసుకోలేదు” అని ప్రెస్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో(PIB) తన X హ్యాండిల్‌లో స్పష్టం చేసింది.
A #fake WhatsApp message claims that the Agnipath Scheme has been re-launched as ‘Sainik Saman Scheme’ after review with several changes including duty period being extended to 7 years, 60% permanent staff & increased income#PIBFactCheck
వాదన/Claim: వారణాసి లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో ఈవీఎంల ద్వారా లెక్కించబడిన ఓట్ల మొత్తం , పోలైన ఓట్లను మించిపోయాయనే వాదన సోషల్ మీడియాలో ఒక వీడియో ద్వార ఆరోపించబడింది.
నిర్ధారణ/Conclusion: ఈ వాదన/దావా తప్పు. 2019లో గానీ, 2024లో గానీ వారణాసిలో మోదీకి పోలైన(నమోదైన) ఓట్ల సంఖ్య, ఓటర్ల సంఖ్యను మించలేదు.
రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —
Fact Check వివరాలు:
ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ లోక్‌సభ స్థానానికి పోటీ చేసిన వారణాసిలో ఈవీఎంలలో (ఎలక్ట్రానిక్ ఓటింగ్ మెషీన్లు) పోలైన ఓట్ల కంటే ఎక్కువ ఓట్లు ఆయనకు వచ్చాయని సోషల్ మీడియాలో ఒక వీడియో షేర్ అవుతోంది.
హిందీలో వాదన ఈ విధముగా ఉంది:”वाराणसी में नरेंद्र मोदी चुनाव लड़ रहे थे। 11 लाख लोगों ने वोट डाले। ईवीएम मशीन में निकले 12 लाख 87 हज़ार। ईवीएम मशीन चोर है, चुनाव आयोग चोरों का सरदार”(తెలుగు అనువాదం:”వారణాసి ఎన్నికల్లో నరేంద్ర మోదీ పోటీ చేశారు. 11 లక్షల మంది ఓటు వేయగా, ఈవీఎం యంత్రం(EVM machine) నుంచి 12 లక్షల 87 వేల ఓట్లు వచ్చాయి. ఈవీఎం యంత్రం(EVM machine) ఒక దొంగ, ఎన్నికల కమిషన్‌ ఆ దొంగల నాయకుడు”)
వారణాసిలో EVMలకు సంబంధించిన 2019 ఎన్నికల గురించి ఇటీవల తాజాగా చేసిన ఇలాంటి దావాను మేము గుర్తించాము.కింద చూడవచ్చు:
2019 में वाराणसी चुनाव में 11 लाख वोट डाले गए,
लेकिन EVM में 12 लाख 87000 वोट गिने गए।
ఆల్ ఇండియా బ్యాక్‌వర్డ్ అండ్ మైనారిటీ కమ్యూనిటీస్ ఎంప్లాయీస్ ఫెడరేషన్ (BAMCEF) అధ్యక్షుడు వామన్ మెష్రామ్ ఈ వీడియో ద్వార వాదన/దావా చేసారు,అతను ఎన్నికలలో EVMల వాడకాన్ని త్రీవంగా విమర్శించారు. జనవరి 31, 2024న కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం కార్యాలయం ముందు ఈవీఎంల (EVM)ల వాడకాన్ని విమర్శిస్తూ దాని నిరసనకు నాయకత్వం వహించారు.
FACT-CHECK
ముందుగా, పోస్ట్ జూన్ 1,2024న జరిగిన ఓటింగ్ కంటే చాలా ముందుగానే ఏప్రిల్ 12, 2024న షేర్ చేయబడింది.కాబట్టి, ఇది 2024 ఎన్నికలకు వర్తించదు. 2019లో ప్రధాని మోదీ వారణాసి నుంచి విజయవంతంగా పోటీ చేసినందున, 2019 ఎన్నికల్లో నమోదైన మొత్తం ఓట్ల గణాంకాలను మేము(Digiteye India Team)పరిశీలించాము.
2019 లోక్‌సభ ఎన్నికలలో 18,56,791 మంది ఓటర్లు ఉన్నారు మరియు ECI గణాంకాల ప్రకారం, అదనంగా 2,085 పోస్టల్ ఓట్లతో పాటు, EVMలలో నమోదై,లెక్కించబడిన మొత్తం ఓట్లు సంఖ్య 10,58,744. ఈ గణాంకాలు భారత ఎన్నికల సంఘం వెబ్సైట్లో అందుబాటులో ఉన్నాయి.
ఇటీవలి 2024 లోక్‌సభ ఎన్నికల లెక్కల ప్రకారం వారణాసి నియోజకవర్గంలో 19,97,578 మంది ఓటర్లు ఉన్నారు.నమోదైన ఓట్లు 11,27,081 మరియు పోస్టల్ ఓట్లు 3,062 తో కలిపి మొత్తం ఓట్ల సంఖ్య 11,30,143. ECI వెబ్సైట్లో అందుబాటులో ఉన్న డేటా ప్రకారం, PM మోడీ 1,52,513 ఓట్ల తేడాతో లేదా 52.24% ఓట్ షేర్‌తో గెలిచారు. కాబట్టి, ఈ వాదన/దావా తప్పు.
మే 21, 2024న లండన్ నుండి సింగపూర్ వెళ్లే సింగపూర్ ఎయిర్‌లైన్స్ విమానం తీవ్ర అల్లకల్లోలాన్ని/కుదుపులను(టర్బులెన్సు) ఎదుర్కొన్న కారణంగా ఒక ప్రయాణికుడు మరణించగా, 30 మంది ప్రయాణికులకు గాయాలయ్యాయి. బోయింగ్ 777-300ER 6,000 అడుగుల లోతుకు పడిపోవడంతో బ్యాంకాక్‌లో అత్యవసర ల్యాండింగ్ చేయవలసి వచ్చింది.
(బహుశా తుఫాను ఫలితంగా ఆకస్మిక,అనూహ్య గాలి కదలికల వలన విమానంలో జరిగే అల్లకల్లోలాని విమానం టర్బులెన్సుగా పరిగణిస్తారు)
ఈ సంఘటన తర్వాత, అల్లకల్లోలంగా ఉన్న విమానం వీడియో సోషల్ మీడియాలో వైరల్‌గా మారింది. క్లిప్‌లో విమానం తీవ్రంగా కంపించడంతో ప్రయాణికులు అరుస్తున్నట్లు చూడవచ్చు.
“నా ప్రగాఢ సానుభూతి…సింగపూర్ ఎయిర్‌లైన్స్ #Boeing777 లండన్-సింగపూర్ విమానం ఒకరోజు లేఓవర్ సమయంలో తీవ్ర లోపం ఎదుర్కొనడంతో ఒక ప్రయాణికుడు మరణించగా, 30 మంది గాయపడ్డారు”, అనే శీర్షికతో ఒక X వినియోగదారు వీడియోను X లో షేర్ చేసుకున్నారు.
Digiteye India టీం వైరల్ వీడియో నుండి కీఫ్రేమ్‌లను తీసుకొని రివర్స్ ఇమేజ్ సెర్చ్ ద్వారా వీడియో యొక్క మూలాన్ని గుర్తించి అది సంబంధం లేని 2019 సంఘటనగా గుర్తించారు.ఈ వీడియో ఫుటేజ్ వాస్తవానికి జూన్ 16, 2019న ప్రిస్టినా, కొసావో నుండి స్విట్జర్లాండ్‌లోని బాసెల్‌కి వెళ్లే సమయంలో తీయబడింది. ALK ఎయిర్‌లైన్స్ బోయింగ్ 737లో ఈ అల్లకల్లోలం ఏర్పడింది.మిర్జేతా బాషా అనే ప్రయాణికుడు ఈ వీడియోను చిత్రీకరించినట్లు సమాచారం.ఫ్లైట్ అటెండెంట్‌ని మరియు ఆమె డ్రింక్ కార్ట్‌ను సీలింగ్‌ తగిలేలా విమానం తీవ్రమైన కుదుపులకు లోనవడంతో ప్రయాణీకులు తమ వస్తువులను త్వరత్వరగా భద్రపరుచుకోవడం వీడియోలో చూడవచ్చు.విమానంలో గందరగోళం/కుదువులతో ఉన్నప్పటికీ, విమానం అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించకుండా సాధారణంగా ల్యాండ్ చేయబడింది. దీనిని వార్తా సంస్థలు కూడా నివేదించాయి.
ABC న్యూస్ నివేదిక ప్రకారం, బాసెల్‌కు చేరుకున్న తర్వాత విమానంలో ఉన్న 121 మంది ప్రయాణికులలో 10 మంది స్వల్ప గాయాలతో ఆసుపత్రి పాలయ్యారు. పలు మీడియా సంస్థలు ఈ ఘటనను కవర్ చేస్తూ ఆ సమయంలోని వీడియోను షేర్ చేశాయి.
అందువలన, వీడియో సింగపూర్ ఎయిర్‌లైన్స్ కు సంబంధించిన దృశ్యలంటూ షేర్ చేయబడుతున్న వాదన తప్పు. ఇది ALK ఎయిర్‌లైన్స్ బోయింగ్ 737లో ప్రిస్టినా, కొసావో నుండి స్విట్జర్లాండ్‌లోని బాసెల్‌కు వెళ్లే సమయంలో, జూన్ 16, 2019లో జరిగిన వేరొక సంఘటన నుండి తీసుకోబడిన దృశ్యాలు.
వాదన/Claim: మే 21, 2024న లండన్ నుండి సింగపూర్ వెళ్లే సింగపూర్ ఎయిర్‌లైన్స్ విమానం తీవ్ర గందరగోళానికి/కుదుపులకు లోనయిందంటూ వాదన చేయబడింది.
నిర్ధారణ/Conclusion: వీడియో క్లిప్ తప్పు. ఇది సింగపూర్ ఎయిర్‌లైన్స్ విమానం నుండి కాదు, 2019లో ప్రిస్టినా, కొసావో నుండి స్విట్జర్లాండ్‌లోని బాసెల్‌కు ప్రయాణిస్తున్న ALK ఎయిర్‌లైన్స్ బోయింగ్ 737లో జరిగిన కుదుపులు/గందరగోళం.
వాదన/Claim:పురుగుమందుల కారణంగా భారతదేశం నుండి కూరగాయల దిగుమతిని అనేక దేశాలు నిషేధించాయని వార్తాపత్రిక పేర్కొంది.
నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పుడు వాదన. వార్తాపత్రిక క్లిప్పింగ్ (వార్తా) 2015 నాటిది, ఢిల్లీ హైకోర్టు విచారణలోకి తీసుకున్న పురుగుమందుల సమస్యకు సంబంధించినది, ఇటీవల జరిగినది కాదు.
రేటింగ్: తప్పు దోవ పట్టించే వార్తా —
Fact Check వివరాలు:
పురుగుమందుల కారణంగా అనేక దేశాలు భారతదేశం నుండి కూరగాయలను నిషేధించాయని వాట్సాప్‌లో ఇటీవల వార్తాపత్రిక క్లిప్పింగ్ ఒకటి షేర్ చేయబడింది.
పంటలు మరియు ఆహార సాగులో మితిమీరిన పురుగుమందుల వినియోగాన్ని ప్రభుత్వం నిలిపివేయాలని ఆరోపించిన పిఐఎల్‌పై(PIL) 2024 మే 17న సుప్రీంకోర్టు ఆరోగ్య, వ్యవసాయ మంత్రిత్వ శాఖలు మరియు ఫుడ్ సేఫ్టీ స్టాండర్డ్స్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా (FSSAI) నుండి ప్రతిస్పందనను కోరింది. మితిమీరిన పురుగుమందుల వినియోగం వలన ప్రజలకు తీవ్రమైన ఆరోగ్య ప్రమాదాన్ని కలిగిస్తుంది.
Digiteye India బృందం వాస్తవ-తనిఖీ పరిశీలన కోసం న్యూస్‌క్లిప్‌ని అందుకుంది మరియు X ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో క్రింద చూసినట్లుగా ఒక నెల క్రితం షేర్ చేయబడిందని మేము గమనించాము:
ज्यादा कीटनाशक प्रयोग करने से हमारा देश बीमार पड़ा।
लेकिन विश्व के अन्य देश पैसे के लिए शरीर से खिलवाड़ नहीं करते।
उन्होंने एकमत होकर भारत की जहरीली सब्जियों पर ही रोक लगा दी। pic.twitter.com/OFb6gPNndv
హిందీలో వాదన/దావా ఇలా ఉంది:”ज्यादा कीटनाशक प्रयोग करने से हमारा देश बीमार पड़ा। लेकिन विश्व के अन्य देश पैसे के लिए शरीर से खिलवाड़ नहीं करते।
उन्होंने एकमत होकर भारत की जहरीली सब्जियों पर ही रोक लगा दी।” [తెలుగు అనువాదం:“మితిమీరిన పురుగుమందుల వాడకం వల్ల మన దేశం అనారోగ్యానికి గురైంది.కానీ ప్రపంచంలోని ఇతర దేశాలు డబ్బు కోసం తమ ఆరోగ్యంతో ఆడుకోరు.భారతదేశంలోని విషపూరిత కూరగాయలపై వారు ఏకగ్రీవంగా నిషేధం విధించారు.”]
అదే క్లిప్(వార్తా)ను ఫేస్‌బుక్‌లో కూడా షేర్ చేశారు.
FACT-CHECK
Digiteye India బృందం ఈ వార్త క్లిప్ యొక్క సమాచారం కోసం మరింత పరిశీలించగా, పండ్లు మరియు కూరగాయలలో పురుగుమందులకు సంబంధించి ఢిల్లీ హైకోర్టులో దాఖలైన పిల్ గురించిన వార్తని గుర్తించాము. న్యాయమూర్తుల పేర్ల ఆధారంగా — జస్టిస్ జి. రోహిణి మరియు జస్టిస్ రాజీవ్ సహాయ్ ఎండ్లావ్, మేము Google Newsలో శోదించగా, బిజినెస్ స్టాండర్డ్‌లో ప్రచురించబడిన ఫిబ్రవరి 11, 2015 నాటి అసలు PTI వార్తా నివేదికను గురించి తెలుకున్నాము.
ఈ నివేదిక ఇలా పేర్కొంది: “మితిమీరిన పురుగుమందుల వాడకం కారణంగా చాలా దేశాలు భారతదేశం నుండి కూరగాయలు మరియు పండ్ల దిగుమతిని నిషేధించాయి, ఈ రోజు ఢిల్లీ హైకోర్టుకు ఈ విషయం తెలుపబడింది. ప్రధాన న్యాయమూర్తి జి రోహిణి మరియు జస్టిస్ రాజీవ్ సహాయ్ ఎండ్లావ్‌లతో కూడిన ధర్మాసనానికి, కోర్టు నియమించిన అమికస్ క్యూరీ సమర్పించిన నివేదిక ద్వారా అనేక కూరగాయలు మరియు తినే పదార్థాలలో, పురుగుమందుల అవశేషాలు అనుమతించదగిన పరిమితులకు మించి ఉన్నట్లు తెలుపబడింది. ఢిల్లీ అంతటా విక్రయించే తినుబండారాలలో పురుగుమందులను అధికంగా వాడుతున్నప్పటికీ, ఈ ముప్పును అరికట్టేందుకు పెద్దగా చర్యలు తీసుకోలేదని నివేదిక పేర్కొంది. ఈ సమస్య కేవలం ఢిల్లీకి మాత్రమే పరిమితం కాదని, ఇది”పాన్-ఇండియా” సమస్య అని కూడా పేర్కొంది.
అందువల్ల, పండ్లు మరియు కూరగాయలలో పురుగుమందుల వాడకంపై ఢిల్లీ హైకోర్టులో పిటిషన్ దాఖలు చేసిన తర్వాత ఈ పురుగుమందుల సమస్య 2014లో ప్రధాన వార్తల్లోకి వచ్చింది. అనేక దేశాల దిగుమతి నిషేధంపై న్యాయమూర్తులు ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు.
2017లో మరియు 2021లో ఇదే న్యూస్‌క్లిప్‌(వార్తా)ని అనేక Facebook పేజీలు ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడినట్లు మేము గమనించాము.
అందువల్ల, కొన్ని దేశాలు భారతదేశం నుండి పండ్లు మరియు కూరగాయల దిగుమతులను నిషేధించాయనే వాదన పాతది, ఇటీవలి జరిగినది కాదు.
వాదన/Claim: వీడియో క్లిప్‌లో ఢిల్లీ మంత్రి అతిషి విద్యుత్ సబ్సిడీని రేపటి నుండి (మే 23, 2024) నిలిపివేస్తున్నట్లు వెల్లడిస్తున్నారనేది వాదన.
నిర్ధారణ/Conclusion: తప్పుడు వాదన. ఏప్రిల్ 2023 నాటి మంత్రి అతిషి యొక్క పాత వీడియో ఇటీవల జరిగిన సంఘటనగా షేర్ చేయబడుతోంది.అయితే,తాజా అధికారిక ధృవీకరణ ప్రకారం ఉచిత విద్యుత్ సబ్సిడీ 2025 వరకు కొనసాగుతుంది.
రేటింగ్: తప్పుగా చూపించే ప్రయత్నం —
మరి కొన్ని Fact Checks:
శనివారం, మే 25, 2024న ఢిల్లీలో ఏడు లోక్‌సభ స్థానాలకు ఎన్నికలు జరగనున్న నేపథ్యంలో, ఢిల్లీ వాసులకు కేజ్రీవాల్ ప్రభుత్వం ఇచ్చిన విద్యుత్ సబ్సిడీని ఉపసంహరించుకుంటున్నట్లు ఒక వీడియో సోషల్ మీడియాలో విస్తృతంగా షేర్ చేయబడుతోంది.మరుసటి రోజు (May 23, 2024) నుంచి ఉచిత విద్యుత్ సరఫరా నిలిపివేస్తామని ఢిల్లీ మంత్రి అతిషి మర్లెనా చెబుతున్నట్లు వీడియో క్లిప్‌లో ఉంది.
लो भाई उतर गया बुखार😂😂😂people who voted for freebies deserved this. Freebies are a sure recipe for economic disaster✌
याने कल से फोकटगिरी बंद ! @AamAadmiParty का फोकटिया वादा अब चुकाओ बिल ज्यादा ।इसीलिए चुनो मोदी का वादा। @BJP4Indiapic.twitter.com/nMA182LBaC
— Jc Naithani🇮🇳*Modi Ka Parivar (@JcNaithani) May 23, 2024
వాదన ఈ విధంగా ఉంది: “ఉచిత పథకాలు/ఉచిత రాయితీలు ఖచ్చితంగా ఆర్థిక విపత్తుకు దారి తీస్తాయి.ఉచిత పథకాలు కోసం ఓటు వేసిన వ్యక్తులు దీనికి కారణం,కావున మీరే బాధపడతారు.”
ఢిల్లీ వాసులకు ఢిల్లీ ప్రభుత్వం 300 యూనిట్ల ఉచిత విద్యుత్‌ను అందజేస్తున్న సంగతి తెలిసిందే. ఢిల్లీ ముఖ్యమంత్రి అరవింద్ కేజ్రీవాల్ ఆధ్వర్యంలోని ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ (AAP)అందజేస్తున్న ఈ సబ్సిడీ దేశ రాజధానిలో రాజకీయ పార్టీల మధ్య వివాదంగా మారింది.
విభిన్న వ్యాఖ్యలు మరియు శీర్షికలతో వాదన/దావా ఇక్కడ మరియు ఇక్కడ షేర్ చేయబడింది.
FACT-CHECK
Digiteye India బృందం WhatsAppలో అభ్యర్థనను స్వీకరించినప్పుడు, మేము ముందుగా Atishi మరియు AAP యొక్క అధికారిక హ్యాండిల్ కోసం పరిశీలించగా,ఒక సంవత్సరం క్రితం వార్తా సంస్థ ANI అప్‌లోడ్ చేసిన అసలైన వీడియోలో మంత్రి అతిషి విద్యుత్ సబ్సిడీ గురించి మాట్లాడుతున్నట్లు మేము గుర్తించాము.ఇది ఏప్రిల్ 14, 2023న ఎన్నికల ప్రచారం జోరుగా సాగుతున్నప్పుడు పోస్ట్ చేయబడింది, మే 24, 2024న జరిగిన సంఘటన కాదు.
#WATCH | From today, the subsidized electricity given to the people of Delhi will be stopped. This means from tomorrow, the subsidized bills will not be given. This subsidy is stopped because AAP govt has taken the decision to continue subsidy for the coming year, but that file… pic.twitter.com/lYZ3lJ0Od7
ఏఎన్‌ఐ(ANI) కథనం ప్రకారం, “ఈ రోజు నుండి, ఢిల్లీ ప్రజలకు ఇచ్చే సబ్సిడీ విద్యుత్ నిలిపివేయబడుతుంది. అంటే రేపటి నుండి,సబ్సిడీ బిల్లులు ఇవ్వబడవు.AAP ప్రభుత్వం రాబోయే సంవత్సరానికి సబ్సిడీని కొనసాగించాలని నిర్ణయం తీసుకుంది,కానీ ఆ ఫైల్ ఢిల్లీ LG (లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్) పరిశీలనలో ఉంది మరియు ఫైల్ ఆమోదించే వరకు, AAP ప్రభుత్వం సబ్సిడీ బిల్లును విడుదల చేయడం కుదరదు: ఢిల్లీ మంత్రి అతిషి” మరియు తేదీ ఏప్రిల్ 14, 2023 అని స్పష్టంగా కనపడుతుంది.
ఢిల్లీ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్ దగ్గర సబ్సిడీ ఫైల్ పెండింగ్‌లో ఉండడం వలన ఆలస్యానికి కారణమైందని అతిషి హిందీలో చెప్పడం వీడియోలో వినవచ్చు. అయితే, తాజా అధికారిక ధృవీకరణ ప్రకారం సమస్య పరిష్కరించబడిందని మరియు సబ్సిడీని 2025 వరకు కొనసాగించాలనే నిర్ణయం జరిగిందని వార్తా నివేదికలు ధృవీకరించాయి.
ఢిల్లీ లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్ వీ.కే సక్సేనా ఏప్రిల్ 13, 2024న ఢిల్లీలో విద్యుత్, నీరు, బస్సు ఛార్జీల రాయితీలు యధావిధిగా కొనసాగుతాయని,మరియు ముఖ్యమంత్రి అరవింద్ కేజ్రీవాల్ జైలులో ఉన్నందున పథకాలను నిలిపివేస్తామనే ప్రకటనలను పట్టించుకోవద్దని/నమ్మవద్దని ప్రజలను కోరారు.
